انواع مکانیسم‌های دفاعی زیگموند فروید (مکانیسم دفاعی چیست؟)
مکانیسم‌های دفاعی، رفتارهایی هستند که انسان‌ها به طور غریزی برای دور کردن خود از افکار یا حوادث ناگوار، تلخ و یا استرس‌آور، از آنها استفاده می‌کنند. ایده مکانیسم‌های دفاعی، از روانکاوی نشات می‌گیرد. این نظریه برای اولین بار توسط زیگموند فروید ارائه شد و به مرور زمان کامل‌تر شد. این نظریه معتقد است که مکانیسم‌های دفاعی نیز همانند رفتارهای انسان‌ها، تحت کنترل بخش هوشیار ذهن نیستند. درواقع اکثر افراد به صورت ناخودآگاه این مکانیسم‌های دفاعی را انجام می‌دهند. مکانیسم‌های دفاعی، بخشی طبیعی از روند رشد روانی انسان‌ها است. شناختن این موارد به شما در درک احساسات، افکار و رفتارهای خودتان و دیگران کمک زیادی خواهد کرد و ارتباط خودتان با خودتان و یا با دیگران را بهبود خواهد بخشید. در این مقاله به صورت مفصل درباره انواع مکانیسم‌های دفاعی توضیح خواهیم داد.
انواع مکانیسم‌های دفاعی
انکار
انکار، یکی از رایج‌ترین مکانیسم‌های دفاعی در انسان‌ها است. انکار به این معنا است که شما در برابر پذیرش حقایق و واقعیت‌ها مقاومت می‌کنید. به عبارت دیگر، شما از رویارویی با رویدادهای دردناک اجتناب می‌کنید. این مکانیسم دفاعی معمولا زمانی فعال میشود که فرد عزیزی را از دست داده است و سوگوار است یا طلاق گرفته است یا از عشق خود جدا شده است. شخص در اولین مرحله از سوگواری خود بعد از فوت یک عزیز یا جدایی و طلاق، وارد مرحله انکار میشود و معمولا این افکار را تجربه می‌کند «باورم نمیشه که دیگه در کنارم نیست»، «اون حتما برمی‌گرده» و…
سرکوب
فرد برای مواجه نشدن با وقایع دردناک و تحت تاثیر قرار نگرفتن، احساسات و افکار دردناکش را پنهان می‌کند به امید اینکه بتواند آنها را کاملا فراموش کند. در حالی که هرگز فرد آنها را فراموش نمی‌کند، بلکه حتما در آینده اثرات این سرکوب‌ها را در رفتار خود یا ارتباط خود با دیگران خواهد دید. مثل فردی که همیشه خشمش را سرکوب و پنهان می‌کند و در خود انباشته می‌کند. او ظاهرا فردی آرام دیده میشود اما در آینده در شرایط خاص ممکن است بسیار شدید از کوره در برود و هم به سلامتی خود آسیب بزند و هم به ارتباط خودش با دیگران. سرکوب کردن احساسات و افکار، باعث میشود فرد کم کم تبدیل به یک بمب متحرک شود که هر لحظه امکان انفجار آن وجود دارد چون روان انسان هم یک ظرفیت خاصی دارد و وقتی این ظرفیت پر شود، همه احساسات و افکار به شکل انفجاری خارج خواهند شد.
فرافکنی
فرد خشم یا ناراحتی خود از یک شخص را به اشخاص دیگر نسبت می‌دهد چون نمی‌تواند احساساتش را روی همان فرد تخلیه کند. مثلا فرد از یکی از همکارانش خوشش نمی‌آید اما می‌گوید که همکارش از او خوشش نمی‌آید.
جابجایی
شما از یک شخص یا یک موقعیت ناراحت و عصبانی هستید اما احساسات‌تان را روی شخص دیگری تخلیه می‌کنید. مثلا فردی که در محل کارش روز بدی داشته است و احساساتش را روی همسرش به شکل داد و فریاد کردن یا بهانه‌گیری تخلیه می‌کند. این یعنی جابجایی احساسات.
پسرفت
برخی از افراد که در موقعیت سخت قرار می‌گیرند، ممکن است به مراحل اولیه رشد خود پسرفت کنند. این مکانیسم دفاعی بیشتر در کودکان و یا نوجوانان دیده میشود. مثل نوجوانی که در شرایط بسیار سخت خانوادگی قرار می‌گیرد و مدتی بعد رفتارهای کودکانه از او دیده میشود، به عنوان مثال زیرش را خیس می‌کند و یا شروع به مکیدن انگشتان خود می‌کند. البته این مکانیسم دفاعی در بزرگسالان نیز ممکن است پیش بیاید. مثلا بزرگسالان ممکن است شروع به سیگار کشیدن کنند چون در ذهن‌شان انجام دادن این کار به معنی مکیدن انگشت است و آرامش‌بخش است.
منطقی‌سازی
فرد برای اجتناب از ابراز احساسات خود، برای خودش دلیل منطقی می‌آورد. مثلا فرد با خود می‌گوید:«نباید گریه کنم چون این کار در جامعه پسندیده نیست. من یک مرد هستم و باید قوی دیده بشم»
شکل‌گیری واکنش
فرد احساساتش را به خوبی تشخیص می‌دهد اما آنها را برعکس ابراز می‌کند. مثلا فرد عصبانی است اما چون ابراز عصبانیت از نظر او پسندیده نیست، در عوض با خنده به آن پاسخ می‌دهد.
طبقه‌بندی
فرد زندگی خودش را به بخش‌های مختلف طبقه‌بندی می‌کند و تصمیم می‌گیرد که بخش‌های زندگی‌اش را با هم در هم آمیخته نکند. مثلا فرد تصمیم می‌گیرد کارش را با زندگی شخصی‌اش جدا کند و در محل کار از زندگی شخصی‌اش صحبت نکند تا دچار تنش و اضطراب نشود.
واکنش افراطی
فرد برای ابراز احساساتش از رفتارهای افراطی استفاده می‌کند. مثلا به جای اینکه بگوید:«من از دستت عصبانی هستم»، ممکن است به او سیلی بزند یا وسیله‌ای را به سمت او پرت کند.
برعکس عمل کردن
شخص به شدت احساساتش را روی یک فرد مهم زندگی‌اش تخلیه کرده است و حالا چون پشیمان شده است، برای ابراز پشیمانی و جبران کردن رفتارها و حرف‌هایش، شروع می‌کند به افراطی تعریف و تمجید کردن از آن فرد تا به اصطلاح از دلش در بیاورد.
چگونه مکانیسم‌های دفاعی را کنترل کنیم؟
با اینکه مکانیسم‌های دفاعی طبیعی و مفید هستند اما گاهی می‌تواند برای ما و زندگی‌مان آسیب‌هایی به دنبال داشته باشد. مثل افرادی که در شرایط سخت زندگی، به جای حل مشکلات و بهبود روحیه‌شان، رو به مصرف مواد مخدر و یا مشروبات الکلی می‌آورند و یا روی دیگران خشم‌شان را خالی می‌کنند. چگونه باید این موارد را کنترل کرد؟ در ادامه مقاله، روش‌هایی را ارائه می‌دهیم.
مراقب زنگ خطرها باشید
وقتی در شرایط سخت و دردناک هستید و می‌بینید رفتارهای مخرب انجام می‌دهید، به خودتان تلنگر بزنید و تلاش کنید رفتارهایتان را کنترل کنید. برای کاهش رفتارها و عادات مخرب، می‌توانید از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید.
با یک فرد آگاه و قابل اعتماد صحبت کنید و احساسات‌تان را تخلیه کنید
برای تخلیه احساسات و هیجانات‌تان می‌توانید با یک شخص آگاه و قابل اعتماد مثل یک مشاور صحبت کنید. یادتان باشد که هدف‌تان از صحبت کردن نباید این باشد که طرف مقابل شما را راهنمایی کند. فقط هدف‌تان این باید باشد که او گوش شنوای خوبی باشد اما راهنمایی را از فرد دیگر به غیر از مشاور نخواهید چون ممکن است راهنمایی اشتباهی دریافت کنید و آسیب ببینید.
احساسات‌تان را قبول کنید
احساسات‌تان را انکار نکنید، بلکه آنها را قبول کنید و بپذیرید. با احساسات‌تان آشتی کنید تا بتوانید آنها را کنترل و مدیریت کنید. اگر آنها را انکار کنید، آنها قدرت خواهند گرفت و به شما آسیب خواهند شد.
سبک زندگی سالم داشته باشید
ورزش کنید، مدیتیشن انجام دهید، تغذیه سالم داشته باشید و دوستان و اطرافیان‌تان را بررسی کنید که افراد مثبت و مفیدی باشند. به علاوه خواب و استراحت کافی داشته باشید و خودتان را خسته نکنید.
سخن پایانی
همه انسان‌ها از انواع مکانیسم‌های دفاعی در شرایط سخت و دردناک استفاده می‌کنند. در این مقاله انواع مکانیسم‌های دفاعی را توضیح دادیم و در آخر با چند راهکار شما را راهنمایی کردیم که مکانیسم‌های دفاعی را کنترل کنید تا به شما آسیب نزنند. با خودتان مهربان باشید و به سلامت جسمی و روانی‌تان اهمیت بدهید تا علائم مکانیسم‌های روانی در شما با شدت کم باشد. در کنترل علائم مکانیسم‌های دفاعی می‌توانید از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید و مشاوره بگیرید.
