کمال گرایی (Perfectionism) چیست؟ (درمان کمال گرایی و غلبه بر ایده‌آل‌گرایی)
آدلر، یکی از روانشناسان مطرح جهان معتقد است که برتری‌جویی به عنوان موقعیت اساسی زندگی انسان به شمار می‌رود . رسیدن به کمال و برتری هدف نهایی انسان است که برای رسیدن به آن تلاش می‌کند. در نظریه آدلر این مفهوم به معنای تلاش برای بهتر از دیگران بودن یا گرایشی خود پسندانه یا سلطه‌جویانه و یا عقیده‌ای دروغین نسبت به توانایی‌ها و موفقیت‌ها نیست بلکه به معنای تلاش برای رسیدن به کمال است. برتری‌جویی از احساس حقارت ناشی از درماندگی حاصل تجارب کودکی است. این افراد همیشه در تلاش هستند که برتر از دیگران باشند. به عنوان مثال دانشجویی که همه نمراتش ۲۰ است اگر در درسی نمره ۱۶ بیاورد احساس حقارت دارد. افراد کمالگرا به شدت تیپ رقابتی A هستند. تیپ A به کسانی اشاره دارد که ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در آنها بیشتر است. تیپ A را می‌توان در یک کلمه تیپ تحت تنش و تیپ Bرا ریلکس و آرام دانست.
ویژگی افراد کمالگرا
۱.مضطرب
۲.رقابت‌جو
۳.افسرده
۴.خودبرتربین
آنها بسیار تلاش می‌کنند که در هر کاری که قرار است انجام دهند کاملا بی‌عیب و نقص باشند. کمالگرایی جنبه مثبت هم دارد که به افراد برای رسیدن به اهداف خود انگیزه بدهد و باعث شود این افراد از تلاش خود لذت ببرند. تلاش مستمر برای رسیدن به اهداف دست نیافتنی و ارزش خود را بسته به میزان موفقیت خود می‌دانند، اگر شکست بخورند به شدت افسرده می‌شوند و احساس می‌کنند دیگران فقط در صورتی آنها را دوست دارند که بی‌نقص باشند.
کمال‌گریان سالم چگونه افرادی هستند؟
تلاش می‌کنند برای رسیدن به اهداف‌شان اما اضطراب کمتری دارند.
کمال‌گرایان ناسالم چگونه افرادی هستند؟
تلاش زیاد و اضطراب بالاتری دارند. افراد کمالگرا در کارهایشان به شدت همه چیز را با وسواس انجام می‌دهند که همه چیز در حد علا باشد. منظور از شخصیت وسواسی، شخصیت مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی و جبری است که به گونه‌ای کمالگرا و خود پسند هستند.
آیا کمالگرایی مشکل‌ساز است؟
کمالگرایی باعث به وجود آمدن مشکلات روانی بسیاری می‌شود زیرا در حد کمال نبودن، زندگی‌تان را به انبوه موانع مشکل‌ساز، تهدیدکننده و غیر قابل قبول تبدیل می‌کنند. شکافی بین خواسته‌ها و واقعیت زندگی وجود دارد که باعث می‌شود کمال‌گرایان به سرشان زده و در جا بزنند و همین موضوع، آنها را برای پیشرفت فلج کرده و نمی‌گذارد از زندگی لذت ببرند. خوشبختانه کمالگرایی یک خصوصیت دائمی نیست. ما این توانایی را داریم که خودمان را تغییر دهیم اما فقط در صورتی که راهکارهای صحیحی به کار بگیریم. به منظور یافتن راه کارهای صحیح برای مشکل کمالگرایی، لازم است ابتدا ریشه‌های مشکل را بیابیم.
چهار ریشه کمالگرایی
احساس ناامنی
افرادی که در خود احساس امنیت می‌کنند کمتر دچار مشکل کمالگرایی می‌شوند زیرا از توان مثبت‌اندیشی خاصی برخوردارند که قبل از تمرکز کردن بر جنبه‌های منفی، خصوصیات مثبت خود را می‌بینند.
خود کم بینی
خودکم بینی احساس غیر واقعی مورد پذیرش عموم قرار نگرفتن است که در نتیجه ضعفی واقعی و یا فرضی در شخص به وجود می‌آید.
نارضایتی
وقتی که شما زندگی‌تان را دوست ندارید، ریسک کمالگرایی به طرز قابل ملاحضه‌ای بالا می‌رود. این بدان معنا نیست که همه کمال‌گرایان تمام زندگی‌شان را دوست ندارند، اما باید گفت معمولا تمام کسانی که زندگی‌شان را دوست ندارند، به کمالگرایی رو می‌آورند.
توهم برتری
میل به برتری و ترس از بی‌کفایتی دو نیروی مخالف هم هستند و این طور به نظر می‌رسد که کمالگرایی، تنها راه حلی است که می‌تواند چاره هر دو باشد. می‌توانید رویای برتر بودن را در سر بپرورانید و در عین حال از خجالت‌زدگی محفوظ بمانید. حتی به نظر می‌رسد که اعتباری بر توانایی بلقوه شما باشد زیرا با آرزوی در حد کمال بودن چنین تصوری از خود می‌سازید که از استانداردهای بالایی برخوردارید و یا اینکه می‌توانید به این استانداردها برسید. اما باید گفت که آنچه در حقیقت اتفاق می‌افتد این است که شما توانایی بلقوه خود را از چشم خود به جهانیان مخفی کرده‌اید.
من کمالگرا هستم
همه ما دیده یا شنیده‌ایم که کسی می‌گوید:«من چنین کمالگرایی هستم» آیا متوجه شده‌اید مردم با وجود آن که کمالگرایی را یک عیب می‌دانند، باز هم مخفیانه به آن افتخار می‌کنند، معمولا لبخندی زده و در حین ادای کلمات می‌خندند. بسیار دیده شده که به عنوان «یک عیب مثبت» تلقی شده و به عنوان پاسخی به پرسش نفرت‌انگیز، «بزرگ‌ترین نقطه ضعف‌تان چیست؟» مورد استفاده قرار می‌گیرد. کمال‌گرایان تمایل دارند که در حد کمال کار خود را انجام داده، در حد کمال به نظر رسیده و یا در حد کمال بودن را احساس کنند. به نظر می‌رسد چیزی دارند که به آن می‌بالند اما وقتی معنای دقیق آن را می‌کاویم، چیز دیگری دستگیرمان می‌شود. وقتی پسوند «گرایی» را به آخر «کمال» و «معمول» اضافه می‌کنیم بار معنایی ریشه کلمه برعکس می‌شود. کمالگرایی متفاوت از کمال بوده و غیرمنطقی، فلج‌کننده، محدودکننده و حتی کشنده است. به عنوان مثال مواردی همچون بی‌اشتهایی، افسردگی و خودکشی را به همراه میآورد. اگر به درستی متوجه حقیقت تاثیر مخرب کمالگرایی بر انسانیت بودیم، از زدن برچسب کمالگرا به خودمان آن چنان ذوق زده و شاد نمیشدیم. البته هیچ کس را به دلیل داشتن چنین طرز تفکری قضاوت نمی‌کنیم زیرا همه ما از جهاتی کمالگرا هستیم ولی با درجات و شدت متفاوت از یکدیگر. کمالگرایی یکی از دلایل اصلی بروز افسردگی است که خود مشکلات بسیار زیادی مانند اعتیاد را نیز به دنبال دارد. فرزند آخر کمالگرایی، بی‌اشتهایی است. تمایل رسیدن به وزنی در حد کمال و یا تصویری ایده‌آل از بدن‌تان است. این یکی از خطرناک‌ترین و سخت‌ترین آشفتگی‌های روانی به لحاظ روان درمانی است. پس بیاید کمالگرایی را سطحی نگیریم. کمالگرایی یک آشفتگی ذهنی است.
دانش کمالگرایی
قبل از آنکه برای ارتباط با کمال‌گریزی و معمول‌گرایی راهی بیابیم لازم است کلمه کمالگرایی را باز کرده و قسمت‌های مختلف آن را بررسی کنیم. این که بدانیم اتومبیل چیست صرفا به معنای دانستن یا ندانستن چگونگی ساخت آن نیست. در مورد کمالگرایی نیز همین طور است. این که بدانیم کمالگرایی چیست صرفا به معنای دانستن یا ندانستن چگونگی کنترل کردن آن نیست. به همین دلیل است که باید آن را با جزئیات و دقیق بررسی کنیم. مقدمات مطلوبی برای شناخت کمالگرایی در این مقاله فراهم شده است که در ادامه آورده‌ایم.
تحقیق در مورد کمالگرایی
پرفسور رندی فراست در سال ۱۹۹۰، ایده مقیاس کمال‌گرای چند بعدی را مطرح کرد. در اینجا به شش مورد از خورده مقیاس‌های فراست و حروف مختصر آنها می‌پردازیم.
- نگرانی از ارتکاب به اشتباه (cm)
- استانداردهای شخصی (ps)
- انتظارات والدین (pe)
- انتقاد والدین (pc)
- تردید در مورد کارها (da)
- سازماندهی (or)
چگونه کمالگرایی را کنار بگذارم؟
بایدها را رها کنید
«باید ورزش کنم»، «باید موفق شوم» و… را رها کنید. ببینید واقعا به چه چیزهایی نیاز دارید. نیازها، اهداف و خواسته‌هایتان را یادداشت کنید و برای رسیدن به آنها برنامه‌ریزی کنید. هیچ بایدی وجود ندارد. قوانین زندگی‌تان را خودتان تعیین می‌کنید و نه دیگران!
اهداف واقعی تعیین کنید
اهداف واقعی و دست یافتنی برای خودتان تعیین کنید و نه اهداف تخیلی که هرگز نمی‌توانید به آنها برسید یا حداقل در بازه زمانی که انتظار دارید نمی‌توانید به آنها برسید. اگر انتظارات واقع‌بینانه‌ای از خودتان داشته باشید می‌توانید زندگی آرام‌تری نیز داشته باشید.
از مسیر تلاش کردن لذت ببرید
افراد کمالگرا معمولا زود به دنبال نتیجه می‌روند. برای درمان کمالگرایی سعی کنید زیبایی‌های مسیر تلاش کردن برای رسیدن به هدف‌تان را هم ببینید و فقط روی نتیجه تلاش نکنید. مثلا اگر هدف‌تان لاغر شدن است و با ورزش کردن این کار را انجام می‌دهید، به حس و حال خوبی که در حین ورزش می‌گیرید هم توجه کنید و نه فقط به عدد روی ترازو بعد از ورزش کردن.
به دنبال کمیت بروید، سپس اصلاح کنید
به جای آن که فقط شجاعت خود را برای بارها و بارها تلاش کردن بالا ببرید، باید بر استقامت‌تان در حین تلاش کار کنید. باید دیدگاه‌مان را اصلاح کنیم. وقتی که می‌توانید با تلاش‌های پی در پی چیزی را اصلاح کنید و با هر بار تکرار، آن را بهبود ببخشید، احتمال دستیابی به موفقیت‌تان بسیار بالاتر از زمانی است که با وسواس بسیار فقط برای یک بار (تلاش در حد کمال) برنامه‌ریزی کنید .
ایده یک مسیر طلایی را در ذهن خود بکُشید
زندگی یک جاده تک مسیره و یک طرفه نیست، بلکه دشتی پر پیچ و خم و رایگان برای عموم است. اگر هدف‌تان این است که از نقطه الف به نقطه ب بروید، راه‌تان حتما مستقیم و مشخص نخواهد بود و ممکن است بهترین انتخاب هم نباشد. کمال‌گرایان تصور می‌کنند که برای رسیدن به هدف‌شان، همیشه یک مسیر طلایی وجود دارد و هیچ مسیر دیگری را کافی نمی‌دانند.
سخن پایانی
افراد زیادی با مشکل کمالگرایی دست و پنجه نرم می‌کنند. کمالگرایی بر روی جوانب مختلف زندگی‌مان تاثیر منفی می‌گذارد و سلامت روان ما را کاهش می‌دهد. افرادی که کمالگرا هستند، بیشتر دچار مشکلات روانی و جسمی می‌شوند. خوشبختانه کمالگرایی قابل درمان است، فقط باید راه حل‌های درست آن را بدانید و در جهت کاهش دادن آن تلاش کنید. بسیاری از راه حل‌هایی که در این مقاله آمده است بر مبنای تغییر طریقه فکر شما پایه‌گذاری شده است، اما چنین چیزی فورا امکان‌پذیر نیست و مانند هر تغییری دیگری به تمرین کاربردی نیاز دارد که با راهنمایی مشاور می‌توانید آن را به بهترین شکل انجام دهید. اگر احساس می‌کنید فردی کمالگرا هستید و می‌خواهید این مشکل را در خود برطرف کنید، می‌توانید از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید.
