انواع اختلالات روانی (درمان بیماری‌های روحی و روانی در مردان و زنان)
اختلالات روانی یا بیماری‌های روانی، شرایطی هستند که در آن تفکر، احساسات، خلق و خو، رفتار و… شما تحت تاثیر قرار می‌گیرد و مشکلاتی را برای خودتان و یا دیگران ایجاد می‌کند. این علائم می‌توانند همیشگی باشند یا گاهی اتفاق بیفتند. این علائم می‌توانند ارتباطات شما با دیگران را نیز با مشکلات زیادی مواجه کنند. در این مقاله قصد داریم درباره انواع اختلالات روانی توضیح خلاصه بدهیم و به نشانه‌ها، علت‌های و درمان‌شان بپردازیم.
دسته‌بندی انواع اختلالات روانی
- اختلالات اضطرابی مثل اختلال هراس، اختلال وسواس فکری و عملی و فوبیاها
- اختلالات خلقی مثل افسردگی، اختلال شخصیت دوقطبی و…
- اختلالات اشتها
- اختلالات شخصیت
- اختلال استرس پس از سانحه
- اختلالات روان پریشی مثل اسکیزوفرنی
انواع اختلالات روانی
در این بخش از مقاله تعدادی از اختلالات روانی رایج را معرفی می‌کنیم اما از آنجایی که این اختلالات بسیار تعدادشان زیاد است و توضیحات مفصلی دارند، در این مقاله به همه آنها نمی‌پردازیم.
اختلال استرس پس از سانحه
زمانی که برای فرد یا عزیزانش اتفاق تلخ و ناگواری می‌افتد مثلا زلزله، تصادف، مرگ یک عزیز و… این موارد می‌توانند در فرد این اختلال را ایجاد کنند.
ناتوانی ذهنی
این اختلال روانی با نام‌های عقب ماندگی ذهنی و اختلال رشد فکری هم نام‌گذاری می‌شود. این اختلال روانی قبل از 18 سالگی ایجاد می‌شود و با محدودیت‌هایی در عملکرد عقلانی و رفتاری مشخص می‌شود. اگر از این افراد تست ضریب هوشی یا IQ گرفته شود، ضریب هوشی آنها پایین‌تر از 70 خواهد بود.
اختلالات ارتباطی
این اختلالات در توانایی افراد در زمینه حرف زدن، ارتباط برقرار کردن و درک کردن تاثیر منفی می‌گذارند. مثل لکنت زبان، اختلال صدای گفتار، اختلال زبان و…
اختلال طیف اوتیسم
افرادی که اختلال طیف اوتیسم دارند نمی‌توانند به خوبی با دیگران ارتباط برقرار کنند و همچنین حوزه‌های مختلف زندگی‌شان هم تحت تاثیر این مشکل قرار می‌گیرد. علائم این بیماری در دوران اولیه رشد کودک دیده می‌شود.
اختلال نقص توجه-بیش فعالی
این مشکل روانی با رفتارهای بیش فعالانه و پرخاشگری و بی توجهی و عدم تمرکز مشخص می‌شود. این الگوهای رفتاری مدام تکرار می‌شوند و در عملکرد فرد در موقعیت‌های مختلف مثل خانه، مهمانی، مدرسه و… مشکلاتی را ایجاد می‌کنند. علائم این بیماری قبل از سن 12 سالگی آشکار می‌شوند.
اختلال دوقطبی
نام دیگر اختلال دوقطبی، افسردگی شیدایی است. این اختلال یکی از زیرمجموعه‌های اختلالات خلقی مثل افسردگی است. به این صورت است که فرد دوره‌هایی از افسردگی و شیدایی (سرخوشی) را طی می‌کند و خلق و خوی ثباتی ندارند.
اختلال اضطراب فراگیر
این اختلال با نگرانی‌های بیش از حد درباره اتفاقات روزمره مشخص می‌شود. البته همه ما در طول روز نگرانی‌هایی را تجربه می‌کنیم اما افرادی که مبتلا به این اختلال هستند، آن قدر نگرانی‌هایشان شدید و غیر قابل کنترل است که به جوانب مختلف زندگی‌شان آسیب وارد می‌شود و عملکردشان مختل می‌شود.
آگورافوبیا یا فوبیای فضای باز
این افراد از فضاهای بسیار وسیع و باز می‌ترسند و آن قدر اضطراب می‌گیرند که ممکن است دچار حملات پانیک شوند. این افراد اغلب از رویارویی با این مکان‌ها خودداری می‌کنند.
اختلال اضطراب اجتماعی
افرادی که این اختلال را دارند در ارتباط با دیگران خوب و راحت عمل نمی‌کنند و اغلب در جمع‌ها دچار اضطراب شدید می‌شوند و علائم روانی و جسمانی از خودشان نشان می‌دهند. این افراد به خاطر ترس‌هایشان از جمع‌ها معمولا گریزان هستند و تنهایی را ترجیح می‌دهند.
حملات پانیک
حملات پانیک هم یکی از مشکلات و اختلالات روانی محسوب می‌شود که به اضطراب شدید مربوط است. فرد زمانی که دچار اضطراب شدید می‌شود، حملات پانیک به او دست می‌دهد و علائمی مثل تنگی نفس، درد قفسه سینه، تپش قلب و احساس مرگ قریب الوقوع در او ایجاد می‌شود. البته خبر خوش اینجا است که حملات پانیک تا به حال باعث مرگ هیچکس نشده است و کاملا قابل درمان است.
پرخوری و کم خوری عصبی
این دو مورد از انواع اختلالات اشتها هستند. فرد زمانی که دچار هیجانات منفی می‌شود، یا اشتهایش به شدت کم می‌شود به طوری که دیگر چیزی نمی‌تواند بخورد و یا اشتهایش بسیار زیاد می‌شود. افرادی که دچار کم خوری عصبی هستند، معمولا بسیار لاغر اندام هستند و افرادی که دچار پرخوری عصبی هستند، معمولا دچار اضافه وزن و چاقی زیاد هستند.
اختلالات شخصیتی
اختلالات شخصیتی نیز از انواع اختلالات روانی هستند. رایج‌ترین و معروف‌ترین اختلالات شخصیتی عبارت‌اند از:
- اختلال شخصیت ضداجتماعی
- اختلال شخصیت اجتنابی
- اختلال شخصیت مرزی
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال شخصیت نمایشی
- اختلال شخصیت خودشیفته
- اختلال شخصیت وسواس فکری و عملی
- اختلال شخصیت پارانوئید
- اختلال شخصیت اسکیزوئید
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
علل اختلالات روانی
قطعا یک دلیل برای ایجاد شدن اختلالات روانی کافی نیست. مجموعه‌ای از دلایل دست به دست هم می‌دهند و این مشکلات را برای فرد ایجاد می‌کنند. این عوامل عبارت‌اند از:
ژنتیک
سوابق خانوادگی شما و ژنتیک شما در این موضوع می‌تواند نقش داشته باشد البته اگر عوامل محیطی و سبک تربیتی و سبک زندگی سالم باشند، حتی اگر ژن یک اختلال روانی را هم داشته باشید، این ژن فعال نخواهد شد. اما وقتی عوامل محیطی هم فراهم هستند ممکن است ژن نیز فعال شود و یک بیماری روانی در شما ایجاد شود.
عوامل بیولوژیکی
عدم تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز می‌تواند باعث بروز بیماری‌های روانی شود. کمبود انتقال‌دهنده‌هایی مثل دوپامین، سرتونین، اکسی توسین و… در ایجاد شدن این بیماری‌ها نقش دارند.
آسیب‌های مغزی
اگر مادر در دوران بارداری از خودش مراقبت نکند و مواد یا داروهایی مصرف کند که برای بچه ضرر دارد و یا در معرض نورها و اشعه‌های مضر قرار بگیرد، باعث آسیب مغزی به جنین می‌شود که این آسیب می‌تواند در فرد بیماری‌های روانی را ایجاد کند و در رشد روانی و جسمی او اختلال ایجاد کند. همچنین اگر فرد در زندگی‌اش دچار آسیب‌ها و ضربات مغزی شده باشد، می‌تواند به این بیماری‌های روانی دچار شود.
استفاده از الکل و مواد مخدر
الکل و مواد مخدر حتی در صورت استفاده تفریحی از آن، می‌تواند روح و روان فرد را بهم بریزد و فرد را دچار بیماری روانی کند.
بیماری جسمانی مزمن و شدید
بیماری‌های مزمن و جدی مثل سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی و نارسایی‌ها و… می‌تواند روان فرد را بهم بریزد و فرد را دچار اختلالات روانی مثل اختلالات اضطرابی و اختلالات خلقی مثل افسردگی بکند.
داشتن دوستان کم و احساس تنهایی و انزوا
احساس تنهایی شدید و نداشتن مهارت‌های ارتباطی می‌تواند باعث مشکلات روانی در فرد شود. تنهایی مزمن می‌تواند باعث افسردگی و مشکلات دیگر شود.
این نکته را به خاطر داشته باشید که اختلالات شخصیتی ربطی به ضعف شخصیتی، ضعیف بودن و بی اراده بودن ندارند. هر کدام از اختلالات روانی و شخصیتی، دلایلی دارند که در این بخش چندین عامل و علت را توضیح دادیم.
کدام افراد بیشتر در معرض خطر اختلالات روانی هستند؟
اختلالات روانی شایع هستند و همه افراد از نوجوانان گرفته تا بزرگسالان می‌توانند به این اختلالات مبتلا شوند. این مشکلات سن و یا جنسیت خاصی را در برنمی‌گیرند و برای همه افراد در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد.
نحوه تشخیص اختلالات روانی
برای تشخیص اختلالات روانی ابتدا درمانگر یک سری معاینات فیزیکی انجام می‌دهد و ممکن است هورمون‌های فرد را توسط آزمایشات بررسی کند تا مطمئن شود که عامل جسمی و فیزیکی وجود ندارد. اگر وجود داشته باشد به فرد در این زمینه کمک می‌کند. سپس یک سری تست‌های روان شناختی از فرد می‌گیرد و با گفتگو و پرسیدن یک سری سوالات، به علت و ریشه مشکلات پی می‌برد و سپس روند درمان آغاز می‌شود.
نشانه‌های اختلالات روانی
علائم کلی اختلالات روانی عبارت‌اند از:
- احساس غمگینی و ناراحتی مزمن و عمیق
- تفکر آشفته و کاهش تمرکز
- ترس از نگرانی بیش از حد درباره مسائل مختلف
- احساس گناه شدید
- تغییرات خلقی شدید
- کناره گیری از دوستان و فعالیت‌های زندگی
- خستگی زیاد
- نداشتن انرژی در طول روز
- مشکلات خواب، پرخوابی یا بی خوابی
- هذیان گفتن
- توهم داشتن
- پارانویا
- ناتوانی در کنار آمدن با مشکلات و استرس‌های روزانه
- مشکل در درک و و ارتباط برقرار کردن با افراد و موقعیت‌های متفاوت
- مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی
- تغییرات عمده در عادات غذایی
- تغییرات در میل جنسی
- احساس خشم و پرخاشگری بیش از حد
- داشتن تفکر خودکشی و یا اقدام به انجام آن
نحوه پیشگیری از اختلالات روانی
به علائم هشداردهنده توجه کنید
اگر از لحاظ خلق و خویی مشکلاتی را پیدا کردید، سریعا قبل از اینکه اوضاع وخیم‌تر شود با روانشناس صحبت کنید. همه چیز را به آخرین لحظه که داشتن افکار خودکشی است موکول نکنید. اگر زودتر و به موقع مراجعه کنید با هزینه و وقت کمتری می‌تواند مشکل را درمان کنید و پیشگیری کنید از مشکلات بزرگ‌تر.
حداکثر هر سال یک بار چکاپ روانی و جسمانی انجام بدهید
حداکثر هر سال یک بار به روانشناس مراجعه کنید تا بتوانید حال خوب‌تان را حفظ کنید و یا مشکلات احتمالی را زودتر برطرف کنید و همچنین آزمایش‌های جسمانی کامل را انجام بدهید تا مطمئن شوید هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی‌تان به اندازه ترشح می‌شوند.
از خودتان مراقبت کنید
از لحاظ روانی و جسمانی مراقب سلامتی‌تان باشید. تغذیه سالم داشته باشید. ورزش کنید. مدیتیشن انجام بدهید و… قبل از اینکه مشکلی برایتان پیش بیاید این موارد را رعایت کنید تا بتوانید از این اختلالات و مشکلات پیشگیری کنید.
نحوه درمان اختلالات شخصیتی
روان درمانی
مهم‌ترین و موثرترین روش برای درمان اختلالات روانی، روان درمانی است. روان درمانی یا مشاوره که با انواع رویکردهای درمانی انجام می‌شود، درمانی است که در آن درمانگر به فرد کمک می‌کند احساسات و افکار ناکارآمد را بشناسد و سپس در جهت بهزیستی روانی با درمانجو کار می‌کند. برخی از رویکردهای درمانی روان درمانی، عبارت‌اند از: رفتار درمانی شناختی، طرحواره درمانی، مواجهه درمانی، رفتار درمانی دیالکتیکی.
دارو درمانی
گاهی در کنار روان درمانی از دارو درمانی نیز استفاده می‌شود. اگر روانشناس صلاح بداند، درمانجو را به روان پزشک ارجاع می‌دهد تا داروهای لازم برایش تجویز گردد.
بستری شدن در بیمارستان
در برخی از اختلالات شخصیتی نیاز است که درمانجو در بیمارستان‌های مخصوص بستری شود تا روانشناس و روان پزشک کاملا بر او نظارت داشته باشند و درمان با دقت بیشتری انجام شود. این افراد معمولا تهدیدی برای خودشان و یا دیگران هستند و نمی‌توان از آنها در خانه نگهداری کرد. بهترین کار برای این افراد این است که آنها را به بیمارستان منتقل کنند.
گروه درمانی
گاهی گروه درمانی نیز در کنار درمان فردی استفاده می‌شود تا افرادی که مشکل مشابه را دارند در کنار هم باشند، با هم صحبت کنند و با همکاری کردن با یکدیگر انگیزه بیشتری برای درمان داشته باشند.
درمان‌های عمومی
در کنار روان درمانی، یک سری تکالیف خانگی هم به مراجعه‌کننده‌ها داده می‌شود تا با انجام دادن آنها، سبک زندگی‌شان را بهبود ببخشند تا درمان اثربخش‌تر و سریع‌تر پیش برود. ورزش، مدیتیشن، نوشتن احساسات روی کاغذ، یوگا و… از جمله درمان‌های عمومی هستند.
سوالات متداول
-
رایج‌ترین اختلال روانی کدام است؟
رایج‌ترین اختلال روانی در جهان، اختلالات اضطرابی هستند که شیوع بسیار بالایی دارند.
-
درمان کدام اختلال شخصیتی از همه سخت‌‌تر است؟
درمان اختلال شخصیت مرزی اختلال جدی است که درمان آن سخت از دیگر اختلالات و مشکلات روانی است البته به این معنا نیست که درمان نمی‌شود. فقط به این معنا است که درمان آن سخت و زمان برتر است.
-
کدام اختلال شخصیتی راحت‌تر درمان می‌شود؟
تحقیقات نشان داده‌اند که درمان اختلالات اضطرابی از درمان بقیه اختلالات راحت‌تر و آسان‌تر هستند.
-
آیا اختلالات روانی خود به خود درمان می‌شوند؟
خیر هیچکدام از اختلالات روانی با گذر زمان خود به خود درمان نمی‌شوند و نیاز به مداخلات تخصصی وجود دارد تا کامل درمان شوند.
-
از چه سنی اختلالات روانی آشکار می‌شوند؟
تقریبا نصف اختلالات شخصیتی در سن 14 سالگی آشکار می‌شوند و سه چهارم آنها در سن 24 سالگی خودشان را نشان می‌دهند.
-
آیا فرد دارای این مشکلات می‌تواند تنهایی زندگی کند؟
بله افرادی هستند که مشکلات روانی دارند و به تنهایی زندگی می‌کنند.
-
استرس یک اختلال روانی است؟
استرس یک اختلال روانی شناخته نمی‌شود اما می‌تواند باعث ایجاد شدن اختلالات روانی و جسمانی بشود.
-
کدام اختلال روانی با افزایش سن تشدید می‌شود؟
تحقیقات نشان داده‌اند که اختلال شخصیت دوقطبی با افزایش سن تشدید می‌شود اگر درمان نشود.
-
چگونه متوجه بشوم که از لحاظ روانی خسته هستم؟
- احساس افسردگی، غمگینی و بی انگیزگی دارید
- احساس اضطراب طولانی مدت دارید
- بدبین شده‌اید
- تحریک‌پذیر و عصبانی هستید
- مشکل در پردازش و کنترل احساسات دارید
- حس ترس و نگرانی زیادی دارید
-
چطور در شرایط بحرانی به خودم آرامش بدهم؟
- نفس‌های آهسته و عمیق بکشید
- حمام آب گرم داشته باشید
- موسیقی آرامش‌بخش گوش بدهید
- مراقبه ذهنی یا مدیتیشن انجام بدهید
- احساسات و نگرانی‌هایتان را یادداشت کنید
سخن پایانی
اختلالات روانی طیف بسیار وسیعی هستند و به طور خلاصه شامل اختلالات خلقی، اختلالات اضطرابی، اختلالات خوردن، اختلالات خواب و اختلالات شخصیتی هستند. در این مقاله به طور جزئی برای هر کدام از این موارد مثال‌هایی را آوردیم و درباره علائم کلی اختلالات روانی و علت‌هایشان توضیح دادیم. اختلالات روانی قابل درمان هستند. هرچقدر افراد زودتر و به موقع مراجعه کنند مسلما درمان شان سریع‌تر و با تلاش و هزینه کمتری انجام خواهد شد اما هرچقدر دیرتر مراجعه کنند باید زمان، هزینه و انرژی بیشتری را صرف درمان خود بکنند. روان درمانی و شرکت در جلسات مشاوره موثرترین راه درمان است گاهی اوقات در کنار مشاوره از دارو درمانی، گروه درمانی و… نیز استفاده می‌شود. در برخی از اختلالات شخصیتی از بستری کردن فرد در بیمارستان نیز استفاده می‌شود تا کامل تحت درمان و تحت کنترل باشد. اگر احساس می‌کنید شما یا اطرافیان‌تان با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنید، توصیه می‌کنیم از روانشناسان بالینی کمک بگیرید. سلامت روان، سلامت جسم و عملکرد شما را در جوانب مختلف زندگی‌تان تضمین می‌کند. پس آن را جدی بگیرید!
