تعریف مشاوره تحصیلی (درمان افت تحصیلی و درسی)
دانش آموزان یا دانش جویانی که با مشکلات تحصیلی و تمرکز و استرس و… دست و پنجه نرم میکنند، می‌توانند با صحبت با مشاور تحصیلی، مشکلات‌شان را حل کنند. برای رسیدن به موفقیت تحصیلی، ما نیاز به برنامه‌ریزی خوب و منعطف داریم که این برنامه‌ریزی را می‌توانیم از سوی مشاور دریافت کنیم. با توجه به این مطالب که بیان شد، هدف از این مقاله، بررسی مشاوره، تمرکز و انگیزش تحصیلی، حواس و حافظه و کسب آگاهی از مدیریت زمان و شیوه های مطالعه در دانش آموزان، آگاهی از برنامه ریزی تحصیلی و جهت‌گیری آینده تحصیلی دانش آموزان است.
مشکلات دانش آموزان در تحصیلات
یکی از مشکلاتی که در عموم دانش آموزان دیده شده است، بی برنامگی تحصیلی آنها می‌باشد. دانش آموزان قبل از ورود به دانشگاه، دارای برنامه فشرده برای کنکور بوده و کمتر دارای وقت آزاد هستند و به صورت تمام وقت فرصت‌های خود را به خواندن برنامه کنکور اختصاص می‌دهند. این دانش آموزان با ورود به محیط دانشگاه درگیر با مشکلات تحصیلی بیشتری می‌شنود که بهتر است دانش آموزان بتوانند با برنامه‌ریزی و مدیریت زمان درست، مشکلات خودشان را حل کنند به موفقیت در زمینه تحصیلی برسند. اما متاسفانه دانش آموزان فعالیت‌های خودشان را در الویت قرار نمی‌دهند و بیشتر علاقه‌مند به وقت گذرانی هستند و برنامه‌های زیادی مثل نشست‌های دوستانه و گردش در شهر، ورزش و فعالیت در فضای مجازی هستند و بسیاری از تایم‌های خودشان را این گونه پر میکنند و مسائل تحصیلی را در الویت خودشان قرار نمی‌دهند یا اینکه عموما دانش آموزان برنامه مطالعه خودشان را به زمان‌های نامناسب اختصاص می‌دهند. یعنی در نیمه شب مطالعه میکنند که این کار منجر به ایجاد یک سری مسائل و مشکالت جسمی و حتی روحی در آنها میشود، که به نوعی برنامه‌ای ناهمگون با سبک زندگی سالم آنها می‌باشد.
آیا دریافت مشاوره ضروری است؟
مشاوره، از مهم‌ترین مواردی است که در طول تاریخ بشر همواره وجود داشته و از اهمیت بسیار فراوانی برخوردار است. بنابراین نقش همه آنها در زندگی همه ما انسان‌ها یک نقش کلیدی و بسیار مهم است و یقینا انسانی که با افراد دانا مشورت نکند، یقینا در آینده نمی‌تواند موفق باشد. بنابراین همه ما انسان‌ها نیازمند به گرفتن راهنمایی هستیم.
از مهم‌ترین هدف‌های هر جامعه‌ای، پرورش شهروندان خوب، نظام شخصیتی سالم، توانایی فکر کردن و یادگیری مهارت‌های زندگی است. انجمن نظارت و تدوین برنامه‌ریزی آمریکا، هدف‌های آموزش و پرورش را 9 مورد اعلام کرده است:
- تربیت شدن افراد
- تربیت افراد با انگیزه
- آمادگی ریسکپذیری
- توانایی حل مسئله
- یادگیری تفکر انتقادی
- توانمند کردن افراد برای اینکه به طور متفاوت نگاه کنند به افراد و شرایط مختلف
- خوب صحبت کردن، نوشتن و خواندن
- داشتن خلاقیت و شجاعت
- داشتن پشتکار و یکپارچگی
کلیات و مفاهیم مشاوره تحصیلی
مشاوره تحصیلی، مفهوم وسیعی دارد و تمام برنامه‌هایی را که برای کمک به فرد تهیه می‌شوند را شامل می‌گردد. در راهنمایی در مشاوره تحصیلی، معمولا مراجعه کننده سوالاتی که شخص راهنماکننده به آنها پاسخ می‌دهد و در موارد لازم، توصیه‌هایی به مراجع میکنند که از سوی مراجعه کننده پذیرفته میشود. لذا برای حل مشکلات اساسی و پیچیده روان شناختی، مشاوره شیوه مناسبی نمی‌باشد.
راهنمایی چیست؟
راهنمایی جریانی است که به فرد کمک می‌کند تاخود و جهان خودش را بشناسد. مک دانیل، در یکی از تعاریف خود می‌گوید:«راهنمایی وسیله‌ای برای کمک به درک فرد و به کار بردن آگاهانه فرصت‌های تحصیلی، حرفه‌ای و شخصی است که او در اختیار دارد یا می‌تواند در اختیارداشته باشد.» راهنمایی را به عنوان کمک منظمی به همه دانش آموزان برای رسیدن به یک سازش رضایت‌بخش در مدرسه و زندگی تعریف می‌کند. با توجه به این تعاریف اگر بخواهیم یک تعریفی از علم راهنمایی بدهیم، می‌توانیم اینگونه تعریف نماییم: راهنمایی عبارت است از جریانی بین دو طرف در مقام کمک کننده و کمک شونده در تمام رده‌های سنی و در تمام طبقات اجتماعی، به منظور بالا بردن درک و آگاهی در زمینه مورد نظر تا رضایت و سازگاری با محیط واقعی انجام میشود. به طور کلی راهنمایی را به دو قسمت تقسیم میکنند. انواع راهنمایی از نظر موضوع، به 4 قسمت راهنمایی تحصیلی، راهنمایی سازشی، راهنمایی شغلی، و راهنمایی بهداشتی تقسیم می‌شوند.
هدف راهنمایی تحصیلی
هدف از راهنمایی تحصیلی برای دانش آموزان بدون شک کسب موفقیت تحصیلی می‌باشد. منظور از راهنمایی تحصیلی، کمک کردن به دانش آموزان در انتخاب دروس یا رشته‌های تحصیلی و آگاهی از مقررات امتحانی، برطرف کردن مشکلات درسی و خلاصه هر مسئله و مشکلی است که ممکن است در کلاس درس و یا مدرسه برای دانش آموزان رخ دهد. راهنمایی تحصیلی به دانش آموزان کمک می‌کند تا قادر گردند، دروس و رشته تحصیلی مناسبی را برگزینند و از قوانین آموزشگاهی و مقررات آموزشی مطلع گردند. هدف‌های دیگر از راهنمایی تحصیلی دانش آموزعبارت‌اند از:
- کسب عادات صحیح مطالعه
- کمک به دانش آموزان عقب مانده تحصیلی یا پیشرفته ذهنی به منظور پیشرفت تا حداکثر ظرفیت خود
- آشنا ساختن دانش آموزان با چگونگی استفاده از منابع یادگیری، یادداشت برداری و خالصه نویسی
- آشنا ساختن دانش آموزان با ارتباط بین موارد درسی و رشته‌های تحصیلی بعدی و آگاه کردن آنها از رابطه بین رشته تحصیلی و مشاغل
- کمک به دانش آموزان در ارزیابی صحیح توانایی‌ها و علایق خود
- کمک به معلمان در انتخاب انطباق روش‌های تدریس خود با استعدادها و نیازمندی‌های فردی دانش آموز
- کمک به افزایش تمرکز و کاهش استرس و اضطراب
در علم راهنمایی، راهنما از طریق مطالعه پرونده مربوط به مراجع (اگر دانش آموز باشد، با مطالعه پرونده تحصیلی او) یا مورد مشورت قرار گرفتن از جانب مراجع، به اطلاعات وسیعی در مورد وی دست می‌یابد. در صورتی که ممکن است در امر مشاوره، در ابتدای کار، مشاور فاقد چنین اطلاعات مفیدی باشد چرا که اغلب اوقات مراجع بدون مقدمه برای مشاوره مراجعه کرده و مشکل خود را با مشاور در میان نمی‌گذارد. مشاور همواره باید پذیرای هرگونه رفتار مراجع باشد. راهنمایی، مفهومی کلی است و کاربرد وسیعی دارد و کلیه خدمات و فعالیت‌های انجام شده، برای کمک به فرد را در برمی‌گیرد. در حالی که مشاوره نیازمند زمان و مکان مشخص و حضور فردی متخصص است. مشاوره یکی از فنون اجرایی راهنمایی به حساب می‌آیدو اصطلاحا قلب راهنمایی نامیده میشود. راهنمایی در وحله اول جنبه پیشگیری از مشکلات را دارد و مانع از بروز آنها میشود، در حالی که مشاوره بر حل مسائل تاکید دارد و اولویت آن توجه به مشکلات می‌باشد. البته از وظایف مشاوره، پیشگیری هم است اما تنها به پیشگیری اکتفا نمی‌کند بلکه حل مشکل هم می‌کند.
ویژگی‌های یک مشاور تحصیلی خوب
- تسلط کامل بر سرفصل‌های کتاب درسی
- آگاهی کامل از مباحث پیش نیاز
- ارائه یک برنامه‌ریزی درسی استاندارد
- تسلط بر دانش مشاوره
- داشتن دانش کافی متناسب با ویژگی‌های دانش آموز
- در دسترس و مسئولیت‌پذیر بودن
- تسلط بر مباحث روان شناسی و انگیزشی
- آگاهی از نیازهای یک دانش آموز
- اطلاع از آخرین تغییرات نظام آموزشی
- شناخت عادت‌های دانش آموز
شناخت عادت‌های دانش آموز چرا مهم است؟
یکی ازغول‌های زندگی هر فرد، عادت است. عادت می‌تواند کاری سخت را تبدیل به کاری آسان کند. سبک زندگی یک شخص را براساس راحت‌طلبی یا اهداف نادرست تنظیم کند. یک مشاور خوب با شناخت عادات، رفتارها و شخصیت دانش آموز و با شناخت مشکلات دانش آموز، می‌تواند بهتر برنامه آموزشی را در اختیار قرار بدهد. به طور مثال مشاور تحصیلی اول مشکل افت تحصیلی را پیدا کرده که ممکن است علت آن مشکلات خانوادگی، اضطراب، افسردگی یا فقر اقتصادی باشد یا ممکن است مشکل عدم اعتماد به نفس باشد. مشکل اعتماد به نفس را میشود با خودباوری و اصلاح عادت بد و ساخت باوری قدرتمند، درست کرد. باید به دانش آموز اهداف بلندمدت و کوتاه مدت را آموخت و سپس تلاش برای رسیدن به اهداف و پیگیری اهداف تحصیلی. این کار یک مشاوره حرفه‌ای است که فردی خودآگاه و توانا تربیت کند. مشاور باید از دانش آموز، شخصی توانا و قدرتمند بسازد که دیگر نیازی به برنامه‌ریزی مشاوره نباشد و به خودشناسی در مطالعه رسیده باشد و بتواند مسیر را خودش پیدا کند.
سوالات متداول
-
توصیه مشاوران تحصیلی به مراجعین چیست؟
مشاوران در ابتدا مشکل مراجعین را کشف میکنند. سپس به آنها کمک میکنند علایق‌شان را کشف کنند و بعد منابع مطالعاتی و برنامه‌ریزی درست داشته باشند. همچنین پشیتبانی مشاوران به مراجعین کمک می‌کند بتوانند مشکلاتی که در مسیر رسیدن به هدف تحصیلی‌شان دارند را نیز حل و فصل کنند.
-
آیا مشاوره تحصیلی برای همه افراد محصل لازم است؟
خیر. افرادی که مشکلی در تحصیل‌شان ندارند، هدف و برنامه‌ریزی خوبی دارند و می‌توانند خودشان بدون کمک حرفه‌ای به هدف‌شان برسند، نیاز نیست از مشاور کمک بگیرند.
-
چطور می‌توانم مشاور تحصیلی خوبی باشم؟
- به کمک کردن به دیگران علاقه داشته باشید یعنی باید عاشق کارتان باشید
- در زمینه خود باید متخصص باشید
- مهارت‌های ارتباطی خوبی باید داشته باشید تا بتوانید با مراجعه‌کننده ارتباط خوبی برقرار کنید و به او انگیزه بدهید
- تجربه کسب کنید تا ماهرتر شوید
-
بهترین توصیه که یک مشاور به دانش آموزش می‌تواند بدهد چیست؟
- برنامه‌ریزی منعطف و درست داشته باشید تا با انگیزه ادامه بدهید و خسته نشوید یعنی درس خواندن و تفریح باید در کنار هم در برنامه‌تان باشد
- حتما با اساتید و معلمان خود در ارتباط باشید
- یاد بگیرید با سرعت مطالعه کنید
- در دوران تحصیلی قبل از دانشگاه، وارد رابطه عاطفی نشوید
- هدف داشته باشید
-
می‌خواهم مهاجرت کنم و در خارج درس بخوانم، آیا مشاور تحصیلی می‌تواند به من کمک کند؟
بله اگر قصد دارید به کشور دیگر بروید و آنجا تحصیل کنید، می‌توانید برای موفقیت در تحصیل در آنجا از مشاور تحصیلی کمک بگیرید.
سخن پایانی
مشاوره تحصیلی برای دانش آموزان و دانشجویانی است که دچار افت تحصیلی شده‌اند و یا دوست دارند در زمینه درسی به موفقیت و به هدف‌شان برسند اما نمی‌دانند چگونه باید به آن دست پیدا کنند. این افراد با کمک گرفتن از مشاور تحصیلی، با راهنمایی‌هایی که دریافت میکنند می‌توانند مشکلات تحصیلی‌شان را حل کنند و دوران تحصیلی موفق و خوبی داشته باشند. با پیدا کردن مشاور خوب و حرفه‌ای، می‌توان در زمینه درسی از او به صورت آنلاین، تلفنی و یا حضوری کمک گرفت.
