مولفه‌های تاب آوری چیست؟ (ارتقای تاب آوری در شرایط سخت زندگی)
تاب آوری چیزی است که به افراد قدرت روانی می‌دهد تا با استرس و سختی‌ها کنار بیایند. افرادی که تاب آوری بالایی دارند می‌توانند از این قدرت ذهنی استفاده کنند تا بتوانند بدون از هم گسستگی، شرایط سخت را تحمل کنند. روانشناسان معتقدند افرادی که تاب آوری بالایی دارند، می‌توانند بهتر با سختی‌های زندگی مبارزه کنند و دوام بیاورند. این افراد در مواجهه با شکست‌ها و یا از دست دادن‌ها در زندگی، برخورد مناسب‌تری دارند و می‌دانند که برای خارج شدن از این بحران‌ها، چه کارهایی باید انجام بدهند و چگونه باید خودشان را مدیریت کنند. در این مقاله بیشتر درباره تاب آوری توضیح می‌دهیم و با ارائه راهکارهایی، به شما کمک می‌کنیم که تاب آوری‌تان را تقویت کنید.
تاب آوری چه کمکی به ما می‌کند؟
افرادی که تاب آوری بالایی دارند، افرادی نیستند که شکست‌ها و یا سختی‌ها یا اتفاقات تلخ را فراموش کنند. آنها می‌دانند که اتفاق بدی برایشان افتاده است و همچنان در حال تجربه کردن احساسات منفی هستند اما تاب آوری به آنها باوری را می‌دهد که با این شرایط مقابله کنند و اجازه ندهند که زندگی‌شان مختل شود یا زمان بسیار طولانی با این احساسات منفی درگیر باشند. این افراد می‌توانند به خودشان کمک کنند تا احساسات‌شان در سختی‌ها بهبود پیدا کند.
چه چیزی باعث می‌شود یک فرد، تاب آوری بالایی داشته باشد؟
ویژگی‌های شخصیتی
ویژگی‌های شخصیتی هر فرد تعیین می‌کند که این فرد چگونه قرار است در شرایط سخت عمل کند. افرادی که عزت نفس و اعتماد به نفس دارند، به خودشان ایمان و باور دارند و… معمولا تاب آوری بالایی دارند.
ژنتیک
ژنتیک هم می‌تواند در این موضوع دخیل باشد. برخی از افراد خانوادگی تاب آوری بالا یا پایینی دارند. اگرچه حتی اگر شما از خانواده‌تان تاب آوری کم را به ارث برده باشید، همچنان می‌توانید با کار کردن روی خودتان، این مشکل را حل کرده و تاب آوری‌تان را تقویت کنید. پس ژن، 100% تعیین‌کننده نیست. این ما هستیم که تعیین می‌کنیم چقدر روی تاب آوری‌مان کار کنیم.
میزان سلامت روان
فرد هرچقدر سلامت روان بالاتری داشته باشد و کمتر دچار مشکلات روانی باشد، تاب آوری بیشتری هم خواهد داشت. مسلما افرادی که از مشکلات روانی رنج می‌برند، تحمل، انعطاف‌پذیری، صبر و امید کمتری نسبت به دیگران دارند.
میزان سلامت جسمانی
علاوه بر اینکه میزان سلامت روانی در میزان تاب آوری مهم است، سلامت جسمانی هم در این موضوع دخیل است. افرادی که مشکلات و بیماری‌های جسمانی دارند، مسلما تاب آوری کمتری دارند نسبت به افرادی که ناراحتی‌های جسمانی کمتری دارند و نسبتا سالم هستند.
میزان حمایت اجتماعی
افرادی که از حمایت دوستان، خانواده و جامعه برخوردار هستند و ارتباطات اجتماعی سالم و خوبی دارند، معمولا میزان تاب آوری بیشتری هم دارند نسبت به افرادی که از حمایت دیگران برخوردار نیستند و همیشه تنها هستند.
نشانه‌های فرد دارای تاب آوری بالا
- داشتن دیدگاه مثبت نسبت به خود و توانایی‌هایشان
- داشتن توانایی برنامه‌ریزی و پایبند بودن به آن
- برخورداری از منبع کنترل درونی یعنی خود را مسئول 100% زندگی خود دانستن
- داشتن مهارت‌های ارتباطی بالا
- خود را در نقش قربانی ندیدن
- داشتن هوش هیجانی بالا و توانایی در مدیریت هیجانات و احاساسات
چرا سختی‌ها و شکست‌ها در زندگی می‌توانند برای ما مفید باشند؟
ممکن است در فضای مجازی زیاد با این جمله مواجه شده باشیم که «از شکست‌هایت درس بگیر و از آنها برای موفقیت در آینده استفاده کن!» اما برای ما سوال پیش می‌آید که یک شکست، چه درس‌هایی را می‌تواند به ما یاد بدهد و چه فایده‌ای برای ما دارد؟ در ادامه درباره این مواردی که میتوانیم از شکست‌هایمان یاد بگیریم، توضیح می‌دهیم.
تجربه کسب می‌کنیم
وقتی شکست می‌خوریم درواقع تجربه کسب می‌کنیم و متوجه می‌شویم که اگر دفعه آینده این کار را با این روش مجدد انجام بدهیم، شکست می‌خوریم، پس باید با روش دیگری عمل کنیم. این تجربه می‌تواند بسیار ارزشمند باشد و ما را به سمت روش درست و موفقیت هدایت کند.
دانش کسب می‌کنیم
وقتی شکست می‌خوریم، درباره آن کاری که می‌خواستیم انجام بدهیم دانش بیشتری کسب می‌کنیم. دانشی که ممکن است در هیچ جایی نوشته نباشد. دانش و تجربه در کنار هم می‌توانند ما را به سمت موفقیت هدایت کنند.
تاب آوری در ما افزایش می‌یابد
افرادی که شکست می‌خورند، انعطاف‌پذیری و تاب آوری‌شان بیشتر می‌شود چون کم کم شکست را می‌پذیرند و می‌دانند که شکست خوردن، بخشی از مسیر موفقیت است. اما افرادی که انعطاف‌پذیری کمی دارند، فکر می‌کنند در قدم اول باید موفق شوند و شکست را در نظر نمی‌گیرند. هچنین افرادی که شکست را تجربه نکردند، فکر می‌کنند همیشه همه چیز قرار است عالی پیش برود و روش مقابله با سختی را بلد نیستند. اما افرادی که شکست خوردند، می‌دانند که در شرایط سخت چگونه باید عمل کنند و چگونه باید حال‌شان را خوب کنند.
باعث رشد ما می‌شوند
وقتی شکست می‌خوریم، به عنوان یک انسان رشد می‌کنیم و بالغ می‌شویم چون ما با شکست‌ها به درک عمیق زندگی و کارهایی که می‌خواهیم انجام بدهیم می‌رسیم. زندگی برای رشد و بلوغ ما طراحی شده است. هر اتفاقی که می‌افتد برای این است که به بلوغ برسیم و رشد و پیشرفت کنیم. پس شکست‌ها باعث رشد ما می‌شود و به ما کمک می‌کند به موفقیت و هدف برسیم.
به ما ارزشمندی بیشتری می‌دهد
حتی بزرگان و دانشمندان هم بارها و بارها شکست خوردند و حتی تعداد شکست‌هایشان هم بسیار زیاد بوده است اما هر دفعه تلاش بیشتری کردند و در آخر هم موفق شدند. پس شکست‌ها به ما ارزشمندی و جایگاه بیشتر و بالاتری می‌دهند و چیز بدی نیستند. بعضی از افراد فکر می‌کنند که اگر دیگران بدانند چند بار شکست خورده‌اند، فکر می‌کنند این افراد بی ارزش یا ناتوان هستند. در حالی که این باور کاملا اشتباه است. اتفاقا اگر تا حالا شکست نخورده باشید یعنی کار و تلاشی برای زندگی‌تان نکردید و این است که ارزشمندی‌تان را کم می‌کند و نه شکست خوردن! شکست خوردن نشان می‌دهد که شما کار خوبی انجام دادید و هدف دارید، پس به همان نسبت به ارزشمندتر می‌شوید!
چگونه تاب آوری را در خودمان تقویت کنیم؟
افکارتان را اصلاح کنید
افرادی که تاب آوری زیادی دارند، حتی موقعیت‌های بد را هم واقع‌بینانه می‌بینند و نه بدبینانه و با ناامیدی! پس افکارتان را مثبت‌تر و اصلاح کنید تا بتوانید در کنار بدی‌ها، خوبی‌ها را هم ببینید. به جای اینکه سختی‌ها و مشکلات را غیرقابل حل بدانید، به دنبال راه حل باشید و به خودتان انرژی منفی بی جا منتقل نکنید. همچنین می‌توانید به دیگران کمک کنید که به جای تمرکز کردن روی مشکلات و چالش‌ها، به خوبی‌ها نیز دقت کنند. این دیدگاه در شما تاب آوری را تقویت می‌کند.
روی چیزهایی تمرکز کنید که می‌توانید مدیریت کنید
چیزهایی که تحت کنترل شما نیستند را دور بریزید و روی چیزهایی تمرکز کنید که می‌توانید آنها را کنترل و مدیریت کنید. روی عملکرد خودتان در شرایط سخت تمرکز کنید و نه روی شرایط و یا دیگران که تحت کنترل شما نیستند. این کار کمک می‌کند تاب آوری بالاتری داشته باشید و دیدگاه درستی نسبت به آن مشکل یا شرایط داشته باشید.
مدیریت استرس را یاد بگیرید
برای افزایش تاب آوری لازم است مدیریت استرس و اضطراب را یاد بگیرید و تا در شرایط سخت بتوانید از حال بد خارج شوید. با کارهای زیر می‌توانید آرامش و شادی را در خودتان تقویت کنید:
- ورزش کردن
- مدیتیشن
- انجام تمرینات ذهن آگاهی
- نوشتن احساسات و افکار منفی یا ضبط کردن آنها در فایل صوتی برای تخلیه هیجانی و بعد حذف کردن آن کاغذ یا فایل صوتی
- کمک گرفتن از مشاور
- داشتن مهارت حل مسئله
- تکنیک آرام‌سازی عضلانی
حس خودباوری و عزت نفس‌تان را تقویت کنید
وقتی عزت نفس بالایی داشته باشید، متوجه می‌شوید که می‌توانید از شرایط سخت خارج شوید، بنابراین تاب آوری بالایی خواهید داشت چون به توانمندی‌ها و قدرت خود باور دارید. اما افرادی که ضعیف هستند و عزت نفس ندارند، وقتی در شرایط سخت قرار می‌گیرند، فکر می‌کنند نمی‌توانند از آن خارج شوند و پیروز شوند بنابراین غرق در حس و حال منفی می‌شوند.
از حمایت اجتماعی برخوردار شوید
برای اینکه تاب آوری بالایی داشته باشید علاوه بر اینکه باید روی خودتان کار کنید و مواردی که گفتیم را در خودتان ایجاد کنید، باید از حمایت اجتماعی هم برخوردار باشید تا احساس تنهایی نکنید و احساس کنید که فردی در کنارتان است تا به شما کمک کند. این فرد ممکن است عضوی از خانواده باشد یا دوستی که همیشه بهترین راهنمایی‌ها را به شما می‌کند و در کنار شما است یا یک مشاور حرفه‌ای و دانا.
روی مهارت‌هایتان کار کنید
یادگیری مهارت مدیریت هیجانات و مهارت حل مسئله به شما کمک می‌کند که در شرایط دشوار، تاب آوری بالایی داشته باشید. پس این مهارت‌ها را آموزش دیده و با تمرین کردن، آنها را در خودتان تقویت کنید.
سوالات متداول
-
آیا تروما باعث می‌شود افراد تاب آوری کمتری داشته باشند؟
لزوما خیر. افرادی هم هستند که با وجود اینکه برایشان تروما اتفاق افتاده است اما تاب آوری بالایی دارند. اما ممکن است در برخی از افراد این اتفاق بیفتد و علتش هم این است برخی از افراد در شرایط سخت، روی به رفتارها و اعمال اشتباه و آسیب‌زننده می‌آورند مثل مصرف مواد مخدر و این موارد روی ذهن افراد تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند باعث کاهش تاب آوری‌شان شود.
-
آیا تاب آوری را می‌توان آموخت؟
بله درست است که ژنتیک و محیط بر روی میزان تاب آوری ما نقش دارد اما تاب آوری آموختنی است. ما میتوانیم با آموختن یک سری مهارت‌ها، تاب آوری را در خودمان افزایش بدهیم.
-
آیا تروما باعث رشد ما می‌شود؟
افرادی که بعد از وقوع یک تروما به مشاور مراجعه می‌کنند و آن واقعه برایشان بازسازی می‌شود و به آنها کمک می‌شود که بتوانند این تروما را در خود حل کنند، بعد از مدتی متوجه معنای واقعی روح و روان و ذهن خود می‌شوند. به همین دلیل است که گفته می‌شود اگر فردی که تروما را تجربه کرده است از کمک حرفه‌ای برای بهبود حالش استفاده کند، می‌تواند معنای عمیقی از خود و زندگی را درک کند، چیزی که قبل از تجربه کردن تروما، آن را نمی‌دانست یا از وجود آن آگاه نبود.
-
آیا تاب آوری یک مهارت است؟
بله تاب آوری یک مهارت محسوب می‌شود که می‌توان آن را آموخت و در خود تقویت کرد.
-
فردی که تاب آوری زیادی دارد، چه چیزهایی در وجودش دارد؟
- خودآگاهی
- منطق و واقع بینی
- توانایی در حفظ آرامش خود
- خود کنترلی
- با انگیزه بودن
- خوشبینی
-
آیا اکثر افراد جهان تاب آوری بالایی دارند؟
متاسفانه خیر اکثر افراد تاب آوری کمی دارند و به همین دلیل در شرایط سخت به مشکلات روانی مبتلا می‌شوند چون بلد نیستند که در این شرایط چگونه باید رفتار کرده و از خود مراقبت کنند.
سخن پایانی
تاب آوری یعنی در شرایط سخت بتوانیم احساسات و افکارمان را مدیریت کنیم، خودمان را خوب و قوی نگه داریم و بتوانیم از آن شرایط خودمان را نجات بدهیم و نه اینکه ناامید شویم و غرق در حال بد شویم. در این مقاله توضیح دادیم که حتی اگر از خانواده‌تان تاب آوری بالا را یاد نگرفته‌اید، می‌توانید آن را توسط راهکارهایی که توضیح دادیم در خودتان ایجاد و تقویت کنید. این هم یک ویژگی اکتسابی است که با تمرین و تکرار در شما تقویت خواهد شد.
