چرا احساس شکست‌خوردگی می‌کنم؟ (درمان تله یا طرحواره شکست)
«احساس می‌کنم یه آدم بدبخت و شکست‌خورده هستم.»، «حس می‌کنم در زندگی‌ام به هیچ جایی نرسیدم. نه تنها پیشرفت نکردم، بلکه پسرفت هم کردم!»، «به هیچ کدوم از خواسته‌هام نرسیدم. حس می‌کنم یه آدم بی‌عرضه و ناموفق هستم.» این جملات، افکار کسی است که احساس شکست‌خوردگی می‌کند. این احساس هم ریشه در دوران کودکی فرد دارد و هم ریشه در میزان تلاش‌هایش در زندگی و کارهایی که سعی کرده است تا به حال انجام بدهد. کسی که احساس شکست‌خوردگی دارد، کم کم ممکن است بی‌انگیزه و افسرده نیز بشود. او ممکن است ببرد و دست از تلاش برای تغییر دادن اوضاع و شرایط زندگی‌اش بردارد یعنی او تسلیم این احساس می‌شود، یا برعکس ممکن است برای فرار و اجتناب از این احساس، رفتارهای اشتباه و آسیب‌زننده‌تری انجام بدهد که به این روش مقابله‌ای با احساسات، جبران افراطی می‌گویند. این افراد معمولا طرحواره شکست دارند. بین این افراد، افراد موفق نیز هستند اما به علت داشتن این حس و باور درونی که فردی شکست‌خورده هستند، هرچقدر هم که موفقیت برسند، برایشان کافی نیست. در این مقاله ابتدا به دلایل و ریشه این احساس می‌پردازیم و سپس سعی داریم به شما کمک کنیم که با حس شکست‌خوردگی مقابله کنید، آن را شکست بدهید و بتوانید انگیزه لازم برای موفق شدن در زندگی‌تان را پیدا کنید.
طرحواره چیست؟
در قسمت مقدمه اشاره کردیم این احساس شکست‌خوردگی ناموفق بودن در جوانب مختلف زندگی، ریشه در دوران کودکی دارد و درواقع یک طرحواره یا تله ذهنی است. اما طرحواره چیست؟ طرحواره یعنی الگوهای احساسی و فکری که از دوران کودکی به دلایلی در ما ایجاد شده است و باعث شکل‌گیری باورها، اعتقادات، طرز نگرش ما نسبت به جهان هستی، سایر آدم‌ها و خودمان شده است که معمولا این مواردی که به دلیل تله‌های ذهنی شکل گرفته‌اند، همگی منفی هستند یعنی باورهای مفید و درستی نیستند، بلکه باورهای مضر و منفی هستند که باعث کاهش سلامت روانی فرد، خدشه‌دار شدن ارتباط فرد با خودش و با اطرافیانش می‌شود. این طرحواره‌ها به دلیل سبک تربیتی اشتباه والدین، رفتارهای اشتباه والدین نسبت به فرزندان، محیط پرتنش کودک و افراد سمی اطراف کودک در وی ایجاد می‌شوند. اگر این طرحواره‌ها به کمک طرحواره درمانگر درمان نشوند، تاثیر منفی بسیار زیاد و گسترده‌ای بر روی جوانب زندگی فرد می‌گذارند. اگر درمان نشوند، با افزایش سن و اتفاق افتادن اتفاقات منفی در زندگی فرد، این تله‌های ذهنی نه تنها کاهش نمی‌یابند و درمان نمی‌شوند، بلکه شدت‌شان بیشتر هم می‌شود و بیشتر در عمق وجود فرد ریشه می‌دوانند. 18 نوع طرحواره وجود دارد که همه افراد جهان حداقل دارای سه تا از این طرحواره‌ها هستند چون همه افراد به نوعی در کودکی آسیب‌هایی دیده‌اند و هیچکس در خانواده کامل و ایده‌آل بزرگ نشده است. حال قصد داریم در این مقاله درباره طرحواره شکست صحبت کنیم.
اگر می‌خواهید جذب افراد سمی برای شما متوقف شود نیاز است آسیب‌های دوران کودکی یا تله‌های ذهنی خود را درمان کنید. اگر هزینه جلسات مشاوره برای شما بالاست ولی به شدت از شرایط فعلی خود خسته شدید و دنبال راه حل هستید، روی این لینک بزنید و کتاب پیشنهادی ما را تهیه کنید!
نشانه‌های طرحواره شکست
- شما اقدامات لازم برای رشد و پیشرفت کردن در زندگی‌تان انجام نمی‌دهید. مثلا ممکن است مدرسه یا دانشگاه را تمام نکنید، وارد شغلی شوید که بسیار پایین‌تر از استعدادها و هوش شما است و مناسب شما نیست. به عنوان مثال با اینکه مدرک دکتری دارید اما راننده هستید و در رشته خود فعالیتی ندارید.
- اگر شاغل هستید، تلاشی برای ارتقاء سمت شغلی‌تان نمی‌کنید.
- شما از ریسک کردن می‌ترسید.
- از تصمیم‌گیری به صورت مستقل می‌ترسید. بنابراین در شغل یا فعالیتی که دارید نمی‌توانید جایگاه خوبی کسب کنید چون در تصمیم‌گیری ضعیف عمل می‌کنید.
- با اینکه دیگران شما را موفق، باهوش و بااستعداد می‌دانند یا در تست‌های هوش یا شخصیت‌شناسی می‌بینید که نتایج خوبی کسب می‌کنید، اما شما عمیقا باور دارید که نادان، بی‌عرضه و شکست‌خورده هستید و کاری از دست‌تان برنمی‌آید.
- شما موفقیت‌هایتان را بسیار کوچک و حقیر می‌بینید و آنها را باور ندارید. حتی اگر کسی موفقیت‌تان را به شما تبریک بگوید، شما آن را کوچک می‌شمارید و تبریک و تقدیر طرف مقابل رو قبول نمی‌کنید. به عنوان مثال در یک مصاحبه کاری خوب عمل کردید و استخدام شدید و مادرتان به شما تبریک گفته است اما شما می‌گویید:«این که چیزی نیست. این همه آدم شاغل هستن. کاری نکردم که.» در حالی که شما بین چند نفر انتخاب شدید اما این موفقیت هرگز به چشم شما نمی‌آید.
- برای موفق شدن بسیار زیاد تلاش می‌کنید. به طوری که ممکن است خسته و کوفته شوید. این کار را می‌کنید تا احساس شکست‌خوردگی‌تان را به شکل افراطی جبران کنید و به دیگران و به خودتان ثابت کنید که موفق هستید.
اگر نشانه‌های فوق را در خودتان می‌بینید، برای بررسی شدن این طرحواره در شما و درمان آن، می‌توانید از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید.
علت و ریشه طرحواره شکست
- والدین، خواهر و برادر بزرگ‌تر و یا معلمان‌تان همیشه از عملکرد شما انتقاد می‌کردند.
- والدین‌تان همیشه به نوعی به شما آزار می‌رساندند.
- مادر یا پدرتان یا هر دو آنها افراد موفقی بودند و همین انتظار را از شما داشتند که موفق شوید، اما شما فکر می‌کردید که هرگز نمی‌توانید انتظارات و معیارهایشان را برآورده کنید و نمی‌توانید مثل آنها موفق شوید.
- شما احساس می‌کردید که والدین‌تان یا یکی از آنها هرگز به موفقیت‌های شما اهمیت نمی‌داد. مثلا اگر یک نقاشی خوب می‌کشیدید، او بی‌تفاوت از این کار شما می‌گذشت و تعریف خاصی نمی‌کرد.
- شما مثل سایر هم‌سالان‌تان در ورزش یا در درس‌های خاص خوب عمل نمی‌کردید و ضعیف بودید. یا ممکن است شما به صورت مادرزادی دچار اختلالات یادگیری یا اختلالات هوش بودید.
اگر در دوران کودکی‌تان این موارد وجود داشته است، احتمالا طرحواره شکست در شما فعال است. توصیه می‌کنیم برای درمان این طرحواره از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید.
تاثیر طرحواره یا تله ذهنی شکست بر روی رابطه عاطفی‌تان
همانند سایر طرحواره‌ها، این طرحواره نیز بر روی فردی که برای رابطه عاطفی انتخاب می‌کنید تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند باعث شود که شما جذب فرد اشتباه و آسیب‌زننده شوید. در ادامه به تاثیر این طرحواره بر روی انتخاب شریک عاطفی و رابطه عاطفی می‌پردازیم.
- ممکن است شریک عاطفی انتخاب کنید که او هم معتقد است که شما فرد شکست‌خورده و ناموفقی هستید. او با رفتارها و حرف‌هایش بیشتر این احساس شکست را در شما ریشه‌دار و عمیق می‌کند.
- شما با فرد بسیار موفق وارد رابطه می‌شوید و در کنار او احساس شکست‌خوردگی بیشتری می‌کنید. درواقع در کنار او، طرحواره شکست در شما فعال‌تر می‌شود.
- شما با فرد موفق وارد رابطه می‌شوید و از اینکه توانستید دل او را بدست بیاورید، احساس موفق بودن می‌کنید. یعنی تنها حس موفقیت‌تان در زندگی، در انتخاب این فرد خلاصه می‌شود اما اگر به هر دلیلی او را از دست بدهید، مجددا و بیشتر از قبل احساس شکست‌خوردگی خواهید داشت.
- ممکن است با فرد ناموفق‌تر از خود وارد رابطه شوید. علت انتخاب چنین فردی این است که شما در کنار او احساس موفق‌تر بودن می‌کنید و احساس شکست‌خوردگی‌تان را پنهان و سرکوب می‌کنید.
اگر معمولا جذب چنین افرادی می‌شوید، بدانید که طرحواره شکست در شما فعال است. برای پیدا کردن شخص مناسب و داشتن رابطه سالم، ابتدا باید طرحواره فعال‌تان را درمان کنید.
تست طرحواره شکست
به سوالات زیر جواب «بله» یا «خیر» بدهید. هرچقدر تعداد جواب های «بله» بیشتر باشد، یعنی شدت طرحواره شکست در شما بیشتر است و نیاز به درمان دارد.
- تقریبا هیچ کاری را نمی‌توانم به خوبی دیگران انجام بدهم.
- هر زمان پیشرفتی در کارم به وجود می‌آید، احساس بی‌کفایتی می‌کنم.
- بیشتر مردم در حوزه‌های کار یا تحصیل یا پیشرفت از من تواناتر هستند.
- اکثر افراد در کار یا تحصیل از من بااستعدادتر هستند.
- در کار یا تحصیل مثل بقیه باهوش نیستم.
برای انجام تست کامل طرحواره‌ها، می‌توانید در واتساپ یا تلگرام به شماره 09361835098 پیام دهید.
طرحواره درمانی چیست؟
رویکرد درمانی که طرحواره‌های فعال را درمان می‌کند، طرحواره درمانی نام دارد. طرحواره درمانی نوعی مشاوره است که در طی جلسات مشاوره به صورت حضوری یا غیرحضوری انجام می‌شود. در خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم، قبل از شروع جلسات درمانی، ابتدا تست طرحواره‌ها که یک تست تشخیصی و معتبر است از مراجعه‌کننده گرفته می‌شود، سپس مشاور با تحلیل تست، مشخص می‌کند که مراجعه‌کننده چه طرحواره‌های فعالی دارد. سپس جلسات مشاوره آغاز می‌شود. این که به چند جلسه برای درمان طرحواره‌ها احتیاج است، بستگی به تعداد طرحواره‌های فعال مراجعه‌کننده دارد. هرچقدر تعداد طرحواره‌های فعال کمتر باشد، تعداد جلسات مورد نیاز هم کمتر خواهد بود. در هر جلسه مشاوره نیم ساعته، حداکثر دو طرحواره درمان می‌شود و در هر جلسه مشاوره 45 دقیقه‌ای یا یک ساعته، حداکثر چهار طرحواره درمان می‌شود. بنابراین اگر تایم جلسه مشاوره‌تان بیشتر باشد، زودتر درمان‌تان به پایان خواهد رسید. البته اگر همکاری کنید و راهکارهای داده شده را انجام بدهید! حتی اگر همه 18 طرحواره در شما فعال باشد، در خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم، حداکثر تا 4 یا 5 ماه، تمام تله‌های ذهنی‌تان درمان می‌شوند. بنابراین جلسات طرحواره درمانی، طولانی‌مدت نیست و در کوتاه‌مدت تمام می‌شود. با درمان طرحواره شکست با رویکرد طرحواره درمانی، به اهداف زیر می‌رسید:
- انگیزه پیدا می‌کنید روی مهارت‌هایی که دوست دارید آنها را کسب کنید کار کنید و آنها را بدست بیاورید. سپس اعتماد به نفس به کار بردن این مهارت‌ها را پیدا می‌کنید.
- در گام دوم شما یاد می‌گیرید موفقیت‌هایتان را با جان و دل بپذیرید و از آنها لذت ببرید.
- توانایی‌های خودتان را می‌شناسید، خودتان را ارزشمند می‌بینید و تلاش می‌کنید توانایی‌هایتان را شکوفا کنید و با رسیدن به اهداف‌تان، احساس موفقیت بیشتری داشته باشید.
نحوه مقابله با احساس شکست خوردگی
راهکارهای زیر، راهکارهای درمانی نیستند اما تا حدودی کمک‌کننده هستند. راهکارهای درمانی را فقط مشاور متخصص بعد از بررسی شرایط و علت این احساس‌تان می‌تواند به شما ارائه بدهد.
هر روز یک جمله برای سپاسگزاری از آن چیزهایی که دارید بنویسید
تحقیقات علمی انجام شده در جهان ثابت کرده‌اند، افرادی که هر روز یک جمله سپاسگزاری می‌نویسند، شادتر و دارای سلامت روانی بیشتری نسبت به سایر افراد هستند. هر روی برای نعمت‌ها و داشته‌های زندگی‌تان سپاسگزاری کنید. مطمئن باشید هرچقدر که این تمرین را انجام دهید، نعمت‌ها پایان نمی‌یابند و تا ابد می‌توانید چیزهای زیاد به این لیست اضافه کنید.
مثال: سپاسگزارم برای داشتن سقفی بالای سرم.
سپاسگزارم برای داشتن خانواده و دوستانی که باعث می‌شوند تنها نباشم.
سپاسگزارم برای داشتن آب سالم و پاکیزه برای نوشیدن.
سپاسگزارم برای نور خورشید که به بدنم ویتامین می‌رساند.
سپاسگزارم از داشتن رایانه‌ای که کمک می‌کند توسط آن چیزهای مفیدی مطالعه کنم.
بین فعالیت‌هایتان، وقتی برای استراحت کردن بگذارید
کار کردن بی‌وقفه، شما را خسته می‌کند. وقتی خسته شوید، بازدهی، عملکرد و تمرکزتان کاهش می‌یابد و احتمال اینکه در آن کار موفق نشوید بیشتر می‌شود. بنابراین حتما بین فعالیت‌ها و کارهایتان، وقتی را برای استراحت کردن اختصاص بدهید. طبق تحقیقات علمی مشخص شده است که انسان‌ها بعد از هز 90 دقیقه فعالیت و کار کردن، به 30 دقیقه استراحت کردن نیاز دارند تا بتوانند به خوبی آن کار را انجام بدهند و موفق شوند.
راهنمای خودتان باشید
از اشتباهات و شکست‌هایتان درس بگیرید تا دفعات بعدی شکست نخورید. شکست‌ها برای نابود شدن یا افسرده شدن شما اتفاق نمی‌افتد، بلکه هر کدام حاوی پیامی ارزشمند برای آینده و موفقیت شما هستند. شکست‌هایتان، راهنمای شما برای موفقیت هستند!
مدیتیشن انجام دهید
انجام دادن مدیتیشن باعث می‌شود تمرکز و مهارت مدیریت احساسات در شما افزایش پیدا کند و احتمال اینکه کارهایتان با بازدهی بیشتر انجام شوند بیشتر می‌شود، در نتیجه احتمال موفقیت‌تان افزایش پیدا می‌کند.
دقت کنید که با خودتان چگونه صحبت می‌کنید و به خودتان چه می‌گویید
گفتگوی شما با خودتان، از آنچه که دیگران به شما می‌گویند مهم‌تر است و تاثیر گفتگوی شما با خودتان، بسیار بیشتر از گفتگوی منفی دیگران با شما است. پس دقت داشته باشید که به خودتان چه می‌گویید. آیا این جملاتی است که هر روز به خودتان می‌گویید؟ «من نمیتونم موفق بشم»، «من یه آدم بی‌عرضه هستم»، «من شکست‌خورده‌ام» و… اگر این گونه است، بدانید که این جملات بیشتر باعث می‌شوند که شما شکست بخورید و مشکل‌تان را حل نخواهند کرد. به جای این جملات، برای تغییر باورهای اشتباه‌تان درباره خودتان، جملات تاکیدی مثبت را تکرار کنید. مثل «من موفق میشم»، «من آدم باارزشی هستم» و… شاید در اولین روزهایی که این تمرین را انجام می‌دهید، هنوز به این جملات باور نداشته باشید و ذهن‌تان نسبت به این جملات مقاومت کند اما این طبیعی است. به مرور زمان با تکرار کردن روزانه این جملات مثبت، باورهای اشتباه‌تان تغییر خواهد کرد و طرحواره‌تان کاهش پیدا خواهد کرد. از آنجایی که با تلقین منفی، باورهایتان منفی شده است و طرحواره در ذهن‌تان شکل گرفته است، با تلقین مثبت یعنی با تکرار کردن این جملات مثبت، این مشکل را می‌توان تا حد زیادی حل کرد.
تصویرسازی مثبت انجام دهید
هر چیزی که شما در ذهن خود تصور کنید را جذب خواهید کرد! بنابراین باید تصویرسازی‌های مثبت انجام دهید. خودتان را تصور کنید که در آینده به چه جایگاهی رسیدید، چگونه زندگی می‌کنید و چه ارتباطاتی با مردم دارید. از تصویرسازی کردن این اتفاقات و زندگی خوب، لذت ببرید و آن را عمیقا حس و باور کنید.
سخن پایانی
ممکن است در طول زندگی گاهی احساس شکست‌خوردگی داشته باشیم. این احساس طبیعی است، مگر زمانی که به مدت طولانی این حس را داشته باشیم یا این احساس باعث اختلال در زندگی و فعالیت‌هایمان شده باشد. در این صورت نیاز به بررسی، ریشه‌یابی و درمان وجود دارد. احساس شکست‌خوردگی از طرحواره شکست می‌آید که ریشه در دوران کودکی دارد. در این مقاله درباره علت‌های ایجاد شدن این طرحواره و نشانه‌های آن توضیح دادیم. این طرحواره و این احساس فقط با طرحواره درمانی که نوعی مشاوره روانشناسی است درمان می‌شود اما یک سری راهکارهای عمومی برای کاهش احساس شکست‌خوردگی و داشتن احساس خودارزشمندی و افزایش اعتماد به نفس وجود دارد که در قسمت آخر مقاله توضیح دادیم. امید است با اجرای این راهکارها و کمک گرفتن از مشاور، احساس بهتر و درست‌تری نسبت به خودتان و زندگی‌تان داشته باشید. برای درمان این طرحواره و بهبود احساسات‌‌تان، می‌توانید از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید.
