تقویت مهارت شنیداری (چگونه گوش شنوای خوبی برای دیگران باشم؟)
شاید شنیده باشید که روانشناسان و مشاورین می‌گویند، باید گوش شنوای یکدیگر باشید. در این مقاله می‌خواهیم دقیقا درباره این موضوع یعنی گوش شنوا بودن یا داشتن مهارت شنیداری صحبت کنیم. مهارت شنیداری، زیرمجموعه مهارت‌های ارتباطی است که برای داشتن ارتباط خوب و موثر با دیگران و برای درک کردن و درک شدن، باید حتما از این مهارت برخوردار باشید. کسی که بلد نیست به هر دیگران با دقت و فعالانه گوش بدهد، اغلب در روابط شکست می‌خورد. علی رغم اینکه این مهارت بسیار آسان به نظر می‌رسد، اما بسیاری از ما در این زمینه دچار ضعف هستیم. بسیاری از ما آدم‌ها فقط می‌شنویم، گوش نمی‌دهیم. امید است با مطالعه این مقاله، بیشتر روی این مهارت کار کنید و آن را کسب کنید.
گوش شنوا بودن یعنی چه؟
شنود موثر، مهارت ارتباطی بسیار مهم و شالوده سایر مهارت‌های ارتباطی است. شاید فراموش شده‌ترین فراگرد در ارتباط متقابل شخصی همین موضوع باشد. برخی از خبرگان ارتباط بر این باورند که شنود موثر، سنگ بنای مهارت ارتباطی مدیران امروزی است. شنیدن با شنود موثر تفاوت دارد. بسیاری از مردم تنها می‌شنوند ولی گوش نمی‌دهند. مدیر موفق کسی است که علاوه بر چیزهای که می‌شنود با گوش دادن درست یا شنود موثر، اطلاعات دقیق‌تری را که برای تصمیم‌گیری و حل مسائل نیاز دارد جمع آوری کند. فراگرد کشف رمز و تعبیر و تفسیر پیام‌های کلامی را به طور فعال. شنود موثر گویند. شنود موثر به شناختی موثر و پردازش اطلاعات نیاز دارد. فرایند شنیدن و انتخاب، جذب و سازماندهی، بخاطر سپردن و دادن پاسخ‌های مشخص به محرکهای شنیداری و غیر کلامی است.
تفاوت بین شنیدن و گوش دادن
شنیدن فعالیتی جسمی و گوش دادن فرایندی ذهنی است. برای شنیدن نیازی به یادگیری نداریم اما گوش دادن را باید یاد بگیریم. گوش دادن فرایندی است که بین هوش و مغزمان اتفاق می‌افتد. در شنیدن، از نشانه‌های غیرکلامی سخنگو غافل می‌شویم حال اینکه این نشانه‌ها تاثیر بسزایی بر معنای ارتباطی می‌گذارند. گوش دادنی که مد نظر ما است، فرایند معنایابی گفتار دیگران در ذهن ما است. در واقع گوش دادن دارای ابعاد روانشناختی و شناختی است که در گوش دادن صرف یا دریافت فیزیکی پیام اثری از آنها نیست.
سبک‌های شنود
آدمیان ترجیح می‌دهند اطلاعاتی را بشنوند که با سبک شنودی آنها سازگار باشد. آنان همچنین تمایل دارند به گونه‌ای صحبت کنند که با سبک شنودی‌شان مطابق باشند. سبک‌های شنودی عبارت‌اند از:
- نتیجه‌ای
- چرایی
- فراگردی
سبک نتیجه‌ای
برخی از افراد، حاشیه رفتن را دوست ندارند؛ آنان علاقه‌مندی نتیجه یا خط پایانی ارتباط را در آغاز می‌دانند. این افراد دوست دارند پس از دریافت نتیجه، برای درک بهتر، پرسش‌هایی را در آن زمینه مطرح کنند. رفتارهای زیر، بیانگر شنوندگانی است که دارای سبک نتیجه‌ای هستند:
- رک و صریح بودن
- عمل‌گرا بودن
- حال‌گرا بودن
- تمایل داشتن به حل مسله
- تمایل به دانستن بن هر قضیه
سبک چرایی
آدم‌های درونگرا و افراد دلیل‌گرا می‌خواهند منطق آنچه را که کسی بیان می‌کند یا پیشنهاد می‌کند را بدانند. این افراد پیش از آن که نظری را بپذیرند باید متقاعد شده باشند. رفتارهای نمونه‌ای که شنودگان چرایی از خود بروز می‌دهند، شامل موارد زیر است:
- علاقه‌مندند که بدانند که آیا راه حل ارائه شده برای یک مسئله، عملی، واقعی و منطقی است یا خیر؟
- می‌کوشند تا هر چیزی را سنجیده و متعادل سازند.
- اگر پرسش مستقیمی از آنان شود چنین پاسخ می‌دهند:«بستگی دارد به…».
- آشکارا یا در درون خود بحث و جدل می‌کنند.
- انتظار دارند که آدم‌ها فکرشان را به طور منظم ارائه دهند. تاب و تحمل ذهن‌های مغشوش و پریشان را نداشته و برای این گونه افراد احترام قائل نیستند.
- نخستین تمایل‌شان این است که «چراها» را بدانند.
سبک فراگردی
شنوندگان فرگردی دوست دارند موضوعات را به تفسیر مورد بحث قرار دهند. این افراد ترجیح می‌دهند پیش از یک بحث کامل، اطلاعات و زمینه‌ای در ارتباط با آن موضوع بدست بیاورند. نخست دوست دارند بدانند چرا یک موضوع مهم است. برای شناخت شنوندگان فرا گردی به ویژگی‌های زیر باید توجه کرد:
- مردم‌گرا بودن آنها
- تمایل داشتن به کسب اطلاعات کامل
- آینده‌نگری
- پیگیر بودن
- تودار بودن
- فایده‌گرا بودن
انواع گوش دادن
- گوش دادن جهت درک مطلب
- گوش دادن جهت ارزیابی
- گوش دادن جهت قدردانی
- گوش دادن همدلانه
کسب توانایی شنود موثر یا مهارت شنیداری
گذشته از انطباق شکل و محتوای پیام با سبک شنود دریافت‌کنندگان پیام، توان شنود موثر را می‌توان از طریق بهبود جلوه بیرونی یا منظر خود، چگونگی اندیشیدن و نوع گفتار نیز بدست آورد. درباره این موضوعات در ادامه مقاله توضیح می‌دهیم.
جلوه بیرونی (منظر)
به عنوان یک شنونده خوب می‌توانید علاقه خود را به گفتار دیگری به روش‌های گوناگون نشان دهید مثل:
- پیش از هر چیز، قیافه و شکل خود را متناسب با وضعیت مرتب کنید. یعنی دارای زبان بدنی باشید که نشان می‌دهد فعالانه به فرد گوش می‌دهید.
- همیشه حرکات خود را تحلیل کنید. منظور از حرکات، حرکات صورت و بدن است.
- حالتهای چهره شما نیز مهم است. از قیافه خشک، بی‌روح، خشن و سخت اجتناب ورزید.
- شاید مهم‌ترین علامت توجه و الطفات شنودی شما تماس چشمی باشد. فاصله میان شنونده و گوینده نیز حاکی از کیفیت علاقه شنونده و جاذب بود موضوع یا سخن گوینده است. پس برقراری ارتباط چشمی را فراموش نکنید.
چگونگی اندیشیدن
– شنوندگان موثر از اغراض و تعصبات خودشان آگاه هستند.
– تلاش کنید عینی و تحلیلی بیاندیشید. برخی از روش‌های مفید برای تحلیل محتوا عبارتند از:
1) هنگام شنود عینی، ذهن را نسبت به موضوعات عینی و مشکل نبندیم.
2) به محتوای کلام گوینده گوش فرا دهید.
3) بیش از اندازه به یادداشت برداری نپردازید.
– گذشته از شنود محتوای کلام، احساسات گوینده را نیز تحمیل نمایید و چگونگی بیان او را مورد دقت قرار دهید.
– نوع گفتار، اینکه چه می‌گویید مهم‌ترین گام در جهت شنود اثربخش، این است که گفتگو با خود را متوقف سازید. رمز شنود موثر، فراگیری و تحمل ساکت بودن است. یعنی زمانی که فرد در حال صحبت کردن است، در ذهن خود با خودتان صحبت نکنید و یا درباره آن موضوع فکر نکنید چون در این صورت حواس‌تان از حرف‌های آن فرد پرت خواهد شد.
– پرسش‌هایی را برای روشن شدن موضوع یا جزئیات، مطرح کنید.
– به گوینده نسبت به آنچه گفته است بازخورد دهید.
– عبارت‌های کوتاه به کار ببرید.
– فنون زیر را به کار ببرید.
الف: علاقه‌مند به شنیدن صحبت‌های او، جلوه کنید.
ب: غیر قضاوتی بیاندیشید.
ج: به جای بحث و مجادله، سخنان گوینده را در ذهن جمع‌بندی کرده یا در حین صحبت او، ساکت بمانید.
مشارکت فکری و احساسی با دیگران
شنود موثر از طریق برقراری مشارکت احساسی و فکری با گوینده و به کارگیری مهارت‌های شنود حاصل می‌شود. در این صورت می‌توانید خود را در چهارچوب ذهنی گوینده قرار داده و مفهوم کامل پیام را ادراک نمایید. شنود احساسی و فکری نه تنها دریافت کامل محتوای پیام‌ها را شامل می‌شود بلکه درک اجزای احساسی و پیام‌های ضمنی آنها را نیز شامل می‌شود. شنود حسی و فکری شامل توان انعکاس یا بیان مجدد پیام گوینده در دو سطح متفاوت است: سطح گویا (بیان شده) که آن را سطح اول می‌گویند، در این سطح، شنونده صرفا به خلاصه کردن و بیان مجدد مطالب گوینده می‌پردازد. سطح ضمنی (نهان) که این نوع پیام را سطح دوم گویند که پیشرفته‌تر بوده و نه تنها به بیانات گوینده توجه دارد، بلکه مفاهیم ضمنی و بیان نشده (نهان) را نیز در بر می‌گیرد.
مهارت‌های شنود اثربخش
- زمینه‌های مورد علاقه‌تان را بیابید.
- محتوا را مورد قضاوت قرار دهید و نه گوینده را و خطاهای ارائه‌دهنده را نادیده بگیرید.
- دلسرد نشوید و قضاوت را به تاخیر بیندازید.
- منعطف باشید.
- بر توان شنود خود بیافزایید و فعالانه بازخورد دهید.
- در برابر آشفتگی افکارتان مقاومت کنید.
- ذهن خود را به چالش وا دارید.
- بر این واقعیت سرمایه‌گذاری کنید که فکر سریع‌تر از سخن است.
- گوینده را کمک و تشویق کنید و ذهن خود را باز نگهدارید.
دریافت از طریق شنود با موارد زیر افزایش می‌یابد:
- توانایی‌های ذهنی و خواندن عالی
- موفقیت‌های دانشگاهی
- داشتن دایره واژگان گسترده
- برقراری ارتباط ذهنی با گوینده
- داشتن انرژی
- جنسیت. معمولا مردان شنوندگان بهتری نسبت به آقایان هستند. البته از نظر دقت، اما از نظر میزان طولانی بودن تمرکز روی سخنان فردی که صحبت می‌کند، زنان بهتر عمل می‌کنند.
- انگیزه‌های خارجی برای توجه کردن
- توان یادداشت‌برداری خوب
ویژگی‌های پیام مناسب برای شنیدن خوب
- واضح و بدون ابهام بودن پیام
- با صدای زنده و رسا بیان شدن
- داشتن دیدگاه‌های مشابه با فرد شنونده
ویژگی‌های گوینده خوب و ماهر
- سخنان شمرده بیان کردن
- در دید شنونده قرار داشتن
- اعتبار داشتن فرد گوینده
- نگرش مثبت داشتن نسبت به آن موضوع
ویژگی‌های محیطی لازم برای گوش دادن خوب و موثر
- درجه حرارت نرمال و مناسب فضا
- وضعیت قرار گرفتن شنونده (راحت نشسته و یا ایستاده باشد و از نظر جسمی و روانی در شرایط خوبی باشد)
- سر و صدای فضا. مسلما هرچقدر فضا ساکت‌تر باشد، مهارت شنیداری فرد افزایش می‌یابد و گوش دادن راحت‌تر و بهتر انجام می‌شود
موانع فرایند گوش دادن
- گوش دادن همزمان به دو یا چند نفر
- سوگیری فردی
- داشتن خطاهای شناختی و فکری
- اشتغال ذهنی فرد شنونده
- پیش داوری یا قضاوت زودهنگام
اقسام گوش ندادن
- شبه گوش دادن
- انحصاری کردن
- گوش دادن گزینشی
- گوش دادن تدافعی
- کمین کردن
- تحت لفظی گوش دادن
سخن پایانی
مهارت گوش دادن یا مهارت شنیداری، یکی از مهارت‌های لازم و واجب برای همه افراد است که می‌خواهند ارتباطات موفقی داشته باشند. در این مقاله درباره انواع گوش دادن یا انواع سبک شنود توضیح دادیم و سعی کردیم به شما آموزش بدهیم که یک شنونده خوب چه خصوصیاتی دارد و چه کارهایی لازم است انجام بدهید که مهارت شنیداری را در خودتان تقویت کنید. به علاوه کمک گرفتن از مشاور و یا خواندن کتاب‌هایی در این زمینه می‌تواند برای فراگیری این مهارت، موثر باشد.
