اختلال شخصیت وابسته و ازدواج (نشانه‌ها، علت و درمان شخصیت وابسته)
افراد دارای اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder) دارای وابستگی شدید به دیگران در انجام کارها، تمام رفتارها و تصمیمات خود و همین طور دارای اعتماد به نفس پایین هستند. این اختلال شخصیت علت‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد و البته قابل درمان است. این افراد معمولا دارای طرحواره وابستگی و خویشتن تحول نیافته هستند. در این مقاله به صورت مفصل می‌خواهیم درباره این اختلال شخصیتی توضیح بدهیم.
شیوع اختلال شخصیت وابسته
شیوع این اختلال شخصیتی از 5 درصد از مجموع موارد اختلالات شخصیتی است و بین زنان، آخرین فرزند خانواده، افرادی که در کودکی بیماری مزمن جسمی داشتند شیوع بیشتری دارد.
نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته
این ویژگی‌ها ازاوایل بزرگسالی خود را در زمینه‌های مختلف زندگی فرد نشان می‌دهد و حداقل باید 5 مورد از این نشانه‌های زیر در فرد وجود داشته باشد تا این اختلال تشخیص داده شود.
- از جدایی می‌ترسد
- سلطه‌پذیر و وابسته هستند
- در تصمیمات ساده روزمره نیاز به اطمینان‌بخشی دیگران دارند
- بیشتر مسئولیت مسائل عمده زندگی‌شان را به گردن دیگران می‌اندازند چون احساس می‌کنند خودشان از پس این موارد برنمی‌آیند
- به قضاوت و توانایی خود اعتماد ندارند
- نسبت به انتقاد به شدت حساس هستند
- تمایل به خیال بافی دارند و کمتر به حقایق و واقعیت‌ها می‌پردازند
مشکلات و بیماری‌هایی که افراد دارای این اختلال شخصیت ممکن است تجربه کنند
علت‌های اختلال شخصیت وابسته
اختلالات شخصیتی دارای یک علت نیستند بلکه علل متفاوتی وجود دارد که باعث می‌شود فرد دچار این اختلالات شود. مثل عوامل محیطی، تربیتی و خانوادگی، مبتلا بودن به بیماری جسمانی مزمن و ناتوان‌کننده و… همه این موارد می‌تواند فرد را دچار این اختلال کند. معمولا در خانواده هایی که انواع اختلالات اضطرابی وجود دارد، این اختلال شخصیت نیز دیده می‌شود. همچنین خانواده‌هایی که بیش از حد مستبد و کنترل‌گر و محدودکننده هستند و یا برعکس بسیار زیاد کودک‌شان را آزاد و رها می‌گذارند، می‌توانند باعث ایجاد شدن این اختلال شخصیتی در کودک شوند.
خطرات اختلال شخصیت وابسته
فردی که دچار این اختلال است، ممکن است این در معرض این خطرات باشد:
- ماندن در یک رابطه عاطفی یا ازدواج ناسالم و مخرب
- تربیت کردن فرزند خود به شکل وابسته که باعث می‌شود کودک عزت نفس نداشته باشد
- نرسیدن به حس شادی، خوشبختی و عزت نفس عمیق در زندگی
درمان اختلال شخصیت وابسته
افراد معمولا وقتی برای درمان مراجعه می‌کنند که مشکلات ناشی از افکار و رفتارهای بیمار موجب اختلال در امور زندگی فرد و اطرافیان شده و حتی از آستانه تحمل خارج شده است. این افراد مستعد ابتلا به افسردگی و اضطراب هستند و بیشتر برای درمان این مشکلات به روان پزشک مراجعه می‌کنند. درمانگر و بیمار هر دو باید به نقش درمانگر در دوره درمانی آگاه باشند تا بیمار وابستگی منفعلانه را نسبت به درمانگر خود پیدا نکند. همچنین باید در دوره درمان، اعتماد به نفس بیمار افزایش یابد و حتی بیمار به رویکرد و دیدگاه جدیدی نسبت به خود و توانایی‌های خود برسد. تغییرات محسوس، نیاز به گذشت زمان و روان درمانی طولانی مدت دارد. هیچ دارویی برای بهتر شدن علائم این اختلال وجود ندارد ولی برای افرادی که دچار عوارض این بیماری مثل افسردگی و اضطراب هستند از درمان دارویی زیر نظر روان پزشک گاهی اوقات استفاده می‌شود. موثرترین راه برای درمان اختلال شخصیت وابسته، استفاده از جلسه‌های روان درمانی است که به انگیزه کافی خود فرد و زمان مناسب نیاز دارد. اگر احساس می‌کنید علائم این اختلال شخصیت را دارید، می‌توانید برای تشخیص، ریشه یابی و درمان از خدمات مشاوره و روانشناسی روان سالم استفاده کنید.
پیشگیری از اختلال شخصیت وابسته
حس مسئولیت‌پذیری و تحمل سرخوردگی و ناکامی را باید از دوران کودکی تمرین کرد و به کودک یا داد از همان ابتدا باید وظایفی را متناسب با مرحله رشد به عهده کودک گذاشت تا خطا کند و روش درست را بیاموزد. مثلا زمین بخورد تا راه رفتن و ایستادن را یاد بگیرد. ناکامی را تجربه کند تا تحمل زندگی در بزرگسالی را که ناگذیر با بسیاری از ناکامی همراه است، داشته باشد. بسیاری از افراد دچار اختلال شخصیت وابسته از مشکل خود آگاهی ندارند و حتی وقتی به مشکلی در روابط‌شان بر می‌خورند تصور می‌کنند دیگران باید از آنها مراقبت کنند و آنها هیچ وظیفه‌ای برای حل موضوع ندارند. درواقع داشتن سبک فرزندپروری مقتدرانه و درست می‌تواند و همچنین کار کردن روی خود، می‌تواند از این اختلال شخصیتی یا موارد دیگر جلوگیری کند.
نحوه برخورد با فرد دارای اختلال شخصیت وابسته
به او اعتماد به نفس بدهید
احتمالا فرد دارای این اختلال شخصیتی از شما حمایت زیادی بطلبد چون احساس می‌کند نمی‌تواند خودش به تنهایی از پس کارهایش بر بیاید اما شما نباید زیاد و افراطی از او حمایت کنید چون در این صورت اختلال او را تشدید خواهید کرد و او را وابسته‌تر خواهید کرد. بهتر است به او اعتماد به نفس و خودباوری بدهید و تشویقش کنید که خودش کارهایش را انجام بدهد تا به درمان او کمکی کرده باشید.
ابراز نگرانی کنید
در فرصت مناسب با شریک عاطفی یا همسرتان صحبت کنید و بابت رفتارها و عزت نفس کم او ابراز نگرانی کنید و بگویید که می‌خواهید به او کمک کنید تا با هم شخصیتش را قوی‌تر کنید. اگر حاضر است تغییر کند، علاوه بر حمایت‌های خودتان، تشویقش کنید به روانشناس هم مراجعه کند.
مسئولیت‌هایی را به او بسپارید
مهم نیست که در حین انجام دادن چقدر مضطرب و عصبی شود، توجه نکنید و از او سلب مسئولیت نکنید بلکه مسئولیت‌هایی را به او بسپارید که به تنهایی انجام بدهد. می‌توانید کمکش کنید اما همه چیز را خودتان انجام ندهید. از مسئولیت‌های ساده شروع کنید و به تدریج کارهای بزرگ‌تر را به او بسپارید.
اولین بار به او کمک کنید اما در دفعات بعدی اجازه بدهید خودش انجام بدهد
اگر دفعه اولش است که جایی می‌خواهد برود که برایش ناآشنا است یا کاری می‌خواهد انجام بدهد که تا به حال انجام نداده است و درخواست کمک می‌کند، به او بگویید که دفعه اول را خودتان انجام می‌دهد تا یاد بگیرد اما بعد از آن باید خودش به تنهایی انجام بدهد.
از خودتان مراقبت کنید
وابستگی طرف مقابل سلامت روان و جسم شما را نیز تحت تاثیر منفی خود قرار خواهد داد. بنابراین چه همسرتان به درمانگر مراجعه کند و چه نکند، شما نیز نیاز دارید از خودتان مراقبت کنید. اگر اوضاع‌تان وخیم است و دچار افسردگی، بی خوابی، پرخاشگری و… شده‌اید و نمی‌توانید اوضاع را کنترل کنید حتما شما نیز از روانشناس کمک بگیرید اما اگر اوضاع آن قدرها هم وخیم نیست و می‌توانید کنترل کنید، می‌توانید از این راهکارها استفاده کنید تا سلامتی‌تان را حفظ کنید:
- ورزش کنید
- مدیتیشن انجام بدهید
- اگر از رفتارهایش خشمگین می‌شوید با مشت زدن به بالش خشم خود را تخلیه کنید و سایر راهکارهای مدیریت خشم را بیاموزید و اجرا کنید
- تغذیه سالم و خوب داشته باشید
- گاهی به تنهایی بیرون بروید و با عزیزان‌تان وقت بگذرانید
- خواب و استراحت کافی داشته باشید
- گاهی فعالیت‌ها و سرگرمی‌هایی را بدون حضور او انجام بدهید
سوالات متداول
-
چگونه می‌توان افراد دارای اختلال شخصیت را تشخیص داد؟
اگر این موارد وجود داشته باشند، فرد مشکوک به یک نوع اختلال شخصیت می‌تواند باشد البته هرگز با خواندن این مطالب دست به تشخیص نزنید و برای تشخیص درست از روانشناس کمک بگیرید: این افراد دارای الگوی رفتاری، احساسی و فکری پایدار و انعطاف ناپذیر و فراگیر از ویژگی‌های ناسازگار هستند. ویژگی‌های ناسازگار شامل شناخت از خود، دیگران و جهان، تاثیرپذیری از دیگران و محیط، عملکرد بین فردی مختل شده و عدم توانایی در کنترل تکانه است.
-
بدترین اختلالات شخصیتی کدام‌اند؟
اختلال شخصیت پارانوئید، اسکیزوئید و اسکیزوتایپال.
-
سخت‌ترین اختلال شخصیتی از لحاظ درمانی کدام است؟
-
اختلالات شخصیتی در کدام سنین ایجاد می‌شوند؟
اختلالات معمولا در اوایل نوجوانی از سن 12 تا 18 سالگی در فرد ایجاد می‌شوند.
-
آیا اختلالات شخصیتی در خانواده‌ها قابل انتقال به یکدیگر هستند؟
بله اگر افراد خانواده به خوبی از خودشان مراقبت نکنند ممکن است مبتلا به اختلالات شخصیت سایر افراد خانواده شوند.
-
آیا وابستگی در رابطه، همان اختلال شخصیت وابسته است؟
خیر افراد وابسته به شریک عاطفی یا همسر لزوما دارای اختلال شخصیت نیستند. این افراد ممکن است فقط به یک فرد وابسته باشند اما سایر نشانه‌های این اختلال را نداشته باشند اما گاها وابستگی عاطفی یکی از نشانه‌های اختلال شخصیت وابسته است.
-
نشانه‌های بیماری روانی کدام‌اند؟
- ناراحتی مزمن و طولانی مدت
- تغییرات خلقی شدید
- ترس، نگرانی و اضطراب شدید
- گوشه‌گیری و انزوای اجتماعی
- تغییرات در الگوی خواب و اشتها
-
اختلال شخصیت وابسته چگونه رابطه را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
افراد وابسته به صورت ناخودآگاه با رفتارهایشان از یک رابطه یک قفس و زندان می‌سازند و طرف مقابل را با خودشان زندانی می‌کنند و اجازه نمی‌دهند از یکدیگر دور شوند. این حالت یک رابطه را سمی می‌کند.
سخن پایانی
اختلال شخصیت وابسته اگر درمان نشود می‌تواند برای بیمار مشکلات فراوانی را ایجاد کند و به گونه‌ای تمامی جنبه‌های زندگی را تحت تاثیر عواقب منفی این بیماری قرار بدهد و حتی به دلیل نیاز شدید این افراد به مراقبت، ممکن است به دام افراد سلطه‌گر بیفتند. افراد وابسته اعتماد به نفس کمی دارند و اغلب نمی‌توانند فعالیتی را آغاز کنند. از اینکه کاری را ناقص انجام دهند و دیگران آنها را قضاوت منفی کنند به شدت بیم دارند. افراد وابسته برای اطمینان از تائید دیگران دست به هر کاری می‌زنند که اصلا موافق آن نیستند. روابط افراد وابسته محدود به کسانی است که به آنها اتکا دارند و نکته مهم اینکه زندگی شخصیت وابسته، پذیرفتن هر نوع بدرفتاری دیگران در قبال خودشان بدون اعتراض است. اگر این ویژگی‌ها را دارید، توصیه می‌کنیم حتما از درمانگر (روانشناس) کمک بگیرید.
