ترک اعتیاد فوری (علت معتاد شدن به قرص و مواد و علائم آن)
مصرف روز افزون مواد مخدر در کشور ما با توجه به جوان بودن جامعه ایرانی و اعتیاد به مواد مخدر، به دشواری پیچیده اجتماعی بدل شده و پیامد ویرانگر دارد. از سوی دیگر با توجه به این نکته که رفتار، وابستگی زیادی به محیط اجتماعی دارد و همچنین در نظر داشتن این جستار که لازمه بررسی و شناخت دقیق این مسائل، داشتن نگاه کل‌نگرانه مبتنی بر روش‌های کیفی است. با شناسایی این عوامل و طراحی برنامه‌ای جامع و فراگیر، مسئولین مبارزه با مواد مخدر و خانواده‌ها خواهند توانست شرایط لازم برای پیشگیری از اعتیاد جوانان را فراهم نمایند. دامنه تاثیر مصرف مواد مخدر به قدری گسترده و عمیق می‌باشد که نه تنها خود فرد مصرف‌کننده، بلکه تمام شبکه‌های اجتماعی از خانواده تا دوستان، تحصیل و شغل را نیز در بر می‌گیرد. در این مقاله قصد داریم درباره اعتیاد صحبت کنیم.
تحقیقات چه چیزهایی را در خصوص اعتیاد نشان می‌دهند؟
هدف از انجام تحقیق، بررسی عوامل اجتماعی موثر بر اعتیاد در جامعه می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که عواملی نظیر بیکاری، بی هنجاری، انزواطلبی، شکاف نسلی، تحصیلات پایین، پایگاه اقتصادی-اجتماعی، محرومیت نسبی، افسردگی، بر اعتیاد در جامعه موثر هستند و بین عوامل یاد شده با اعتیاد رابطه معناداری وجود دارد. همچنین میان جنسیت و تاهل و تجرد هم با اعتیاد رابطه معناداری وجود دارد. در نتیجه با سیاست‌گذاری‌های جامع و مناسب می‌توان از ابتلا و پیشرفت این مسئله اجتماعی در جامعه جلوگیری کرد و یا آن را به حداقل رساند.
علائم و نشانه‌های اعتیاد به مواد مخدر
اعتیاد نشانه‌های رفتاری و روانی متعددی دارد که در قدم اول، آشنایی با این نشانه‌ها می‌تواند کمک بسزایی به بیماران و خانواده‌های آنها کند.
نشانه‌های ظاهری
یکی از عمده‌ترین نشانه‌های ظاهری در میان مصرف‌کنندگان مواد مخدر همچون تریاک و هروئین، عدم رسیدگی و تغییر وضعیت بهداشتی بیماران می‌باشد. این افراد ظاهر کثیف و شلخته‌ای دارند و اغلب به بهداشت فردی اهمیت نمی‌دهند. همچنین به بهداشت و منظم بودن اتاق یا محل کارشان هم اهمیت نمی‌دهند. این اولین نشانه‌ای است که کاملا آشکار و قابل مشاهده است. برخی از نشانه‌های ظاهری عبارت‌اند از:
- کاهش یکباره وزن
- ضعف و عدم تعادل
- کاهش اشتها و تغییر الگوهای تغذیه
- گیجی، عدم درک صحیح موقعیت‌ها و خواب آلودگی
- زخم‌های سطح پوست و بروز لک‌های پوستی
- مردمک سوزنی شکل و چشم‌های قرمز
- تشنج و آبریزش بینی
تغییرات خلق و خو
این تغییر خلق و خو عموما با نوسانات رفتاری متعددی همراه است و تا حدی پیشرفت خواهد کرد که بیماران دچار بی انگیزگی و بیماری افسردگی خواهند شد. برخی از افراد هم دچار انزوا، پرخاشگری یا انفعال می‌شوند.
کاهش وزن
یکی از نشانه‌های مصرف مواد مخدر، کاهش وزن می‌باشد. البته میزان و شدت تغییر وزن مربوط به نوع مخدر مصرفی می‌باشد. موادی مانند ماری جوانا و حشیش برخلاف سایر مواد باعث افزایش اشتها و پرخوری می‌شود اما سایر مخدرها مثل کوکائین، اکستازی، شیشه و روان گردان‌ها باعث کاهش وزن یکباره مصرف‌کننده خواهند شد.
بروز بیماری‌های پوستی
بیماری‌های پوستی مانند لک و تغییرات رنگ قسمت‌هایی از پوست از عوارض بسیار شایع مصرف مواد مخدر است. ممکن است در برخورد با بیماران اعتیاد مشاهده کرده باشید که برخی از نواحی پوست آنها تغییر رنگ داده و زرد و تیره می‌شود. اما در مورد بیماری که به صورت تزریقی اقدام به مصرف می‌کنند این تغییر رنگ همواره با زخم، پوست پوست شدن و کبودی همراه است و علت آن صدمه به عروق خونی به دلیل تزریق مخدرها است.
اختلال ایجاد شدن در جوانب دیگر زندگی
اعتیاد نه تنها بر سلامت بیمار بلکه بر تمامی جوانب زندگی مصرف‌کننده تاثیر می‌گذارد مثل شغل، روابط دوستانه، زندگی مشترک و… به همین جهت بهتر است هر چه زودتر اقدام به درمان و ترک اعتیاد کنید.
چگونه بفهمیم شخصی معتاد است؟
- رفتار مرموز داشتن و نادیده گرفتن مسئولیت‌ها
- عدم تمایل به انجام تفریحات مورد علاقه
- عدم تمایل و کاهش مشارکت در امور خانواده
- دروغگویی، پنهان‌کاری و فریب‌کاری
- تمایل به تنهایی و گوشه‌گیری
- افت تحصیلی و وضعیت شغلی
- تغیرات خلق و خو
- اضطراب و افسردگی مستمر
- بدبینی و رفتارهای غم‌انگیز
- بی تفاوتی و بی انگیزگی
- احساس نارضایتی از خود
تغییر خلق و خو که به آن اشاره کردیم با تحریک‌پذیری شدید نیز همراه است. بیماران در زمان قطع مصرف نیز به دلیل دردهای عضلانی شدید بسیار تحریک‌پذیر می‌شوند.
چرا فرد معتاد می‌شود؟
ژنتیک
شاید باورکردنی نباشد اما افرادی که در خانواده‌شان فرد معتاد دارند، ممکن است خودشان هم به سوی مصرف مواد مخدر بروند. بخشی از این تمایل، به دلایل ژنتیکی اتفاق می‌افتد.
الگوبرداری از والدین یا افراد محیط
اگر در خانواده یا محیط، افرادی معتاد باشند، ممکن است فرد در دوران بچگی و نوجوانی از آن افراد الگوبرداری کند و خودش نیز تمایل پیدا کند رفتار و عمل آنها را انجام بدهد.
طرحواره‌ها
طرحواره‌ها یا تله‌های ذهنی، باورهای سمی و محدودکننده‌ای هستند که در همه ما آدم‌ها با انواع و شدت متفاوت وجود دارند. فردی که طرحواره نقص و شرم، شکست و یا رهاشدگی دارد، بیشتر احتمال دارد برای تسکین دادن درد هیجانی ناشی از این طرحواره‌ها، به سمت مصرف مواد برود. این افراد از درون احساس دوست نداشتنی، جذاب نبودن، پست و بی ارزش بودن یا شکست خورده بودن می‌کند و به این موضوع باور دارد که به اندازه کافی خوب و یا موفق نیست. این احساسات و افکار به فرد اضطراب، افسردگی و یا خشم می‌دهد. فرد برای فرار و یا تسکین دادن این موارد، ممکن است به سراغ روش‌های اشتباه برود که یکی از این روش‌ها، اعتیاد است.
تحت تاثیر همسالان قرار گرفتن
گاهی افراد زیاد تاثیرپذیر هستند و زیاد تحت تاثیر همسالان قرار می‌گیرند. ممکن است همسالان خودشان معتاد باشند و دوست‌شان را هم آلوده کنند.
انواع مواد اعتیادآور
ماری جوانا و حشیش
ماری جوانا و حشیش و یا سایر مواد دارای حشیش، از جمله مواد مخدری هستند که به فرد احساس سرخوشی می‌دهند. این افراد از طریق کشیدن سیگار دارای حشیش یا ماری جوانا، استنشاق آن و یا جویدن آن، آن را مصرف می‌کنند. گاهی آن را به همراه الکل هم مصرف می‌کنند. این مواد، اولین دارویی است که در آزمایش ادرار و خون قابل تشخیص است.
نمک حمام
دو گروه از مواد مخدر مصنوعی، کانابینوئیدهای مصنوعی و کاتیونون‌های جایگزین یا مصنوعی، در اکثر کشورها از جمله آمریکا غیرقانونی هستند و مواد مخدر محسوب می‌شوند. این مواد معمولا روی گیاه خشک ریخته و دود می‌شود و فرد آن را استنشاق می‌کند.
مت، کوکائین و سایر محرک‌ها
محرک‌ها شامل آمفتامین‌ها، کوکائین، متیل فنیدات و… هستند. این مواد برای سرخوشی و افزایش انرژی استفاده می‌شوند.
داروهای باشگاهی
برخی از داروهای باشگاهی که برای افزایش حجم عضله و یا افزایش انرژی و… افراد استفاده می‌شود، مواد مخدر محسوب می‌شوند. به همین دلیل است که تاکید می‌شود مراقب باشید که چه داروی باشگاهی را مصرف می‌کنید. هرگز این داروها را خودتان انتخاب نکنید و اجازه بدهید پزشک متخصص آن را بررسی و انتخاب کند.
توهم زاها
یکی دیگر از مواد مخدرها، توهم زاها هستند. رایج‌ترین توهم زاها عبارت‌اند از: لیسرژیک اسید دی اتیل آمید (LSD) و فن سیکلیدین (PCP).
مسکن‌های اپیوئیدی
اوپیوئیدها داروهای مسکن و مخدری هستند که از تریاک تولید می‌شوند یا به صورت مصنوعی تولید می‌شوند. این دسته از مواد مخدر شامل هروئین، مورفین، کدئین، متادون و اکسی کدون است. به این مواد در قدیم، افیون نیز می‌گویند.
مراحل وابستگی به مواد مخدر
مرحله اول
شاید اصطلاح تفریحی مصرف کردن را شنیده باشید. اعتیاد از همین جا شروع می‌شود یعنی فرد تفریحی و گاهی براساس کنجکاوی یا توصیه دوستان مصرف می‌کند.
مرحله دوم
وقتی فرد تفریحی شروع به مصرف می‌کند، کم کم احساس می‌کند مصرف کردن مواد باعث می‌شود موقتا حالش خوب شود و از مشکلات رها شود. بنابراین شروع می‌کند به بیشتر مصرف کردن تا بیشتر احساس لذت و رهایی کسب کند. شروع وابستگی از این مرحله است.
مرحله سوم
در این مرحله فرد آنقدر مصرف کرده است و می‌کند که به جوانب مختلف زندگی‌اش آسیب وارد شده است. ممکن است از کارش اخراج شده باشد یا در تحصیلاتش دچار افت شده باشد، ممکن است زندگی مشترکش در حال آسیب و خاتمه باشد و… فرد احساس می‌کند از چاله در چاه افتاده است و مشکلاتش به جای اینکه کم شود، بیشتر شده است اما نمی‌تواند مصرف مواد را کنار بگذارد چون حالش بد می‌شود.
مرحله چهارم
در این مرحله وابستگی فرد به مواد مخدر ایجاد شده است و ترک کردن برای او غیرممکن به نظر می‌رسد. در این مرحله فرد به متخصص و حمایت زیادی نیاز دارد که بتواند ترک کند. البته که خواست، اراده و تلاش او نیز مهم است.
چطور بفهمم نامزدم اعتیاد دارد یا خیر؟
متاسفانه از آنجایی که این روزها اعتیاد بسیار فراگیر شده است و دسترسی به مواد مخدر دشوار نیست، یکی از نگرانی‌های زوج‌ها قبل از ازدواج اعتیاد طرفین رابطه می‌باشد. مناسب‌ترین روش جهت تشخیص اعتیاد، آزمایش اعتیاد است اما متاسفانه باید بدانید که در نتیجه آزمایش‌های معمول اعتیاد به برخی از محرک‌ها و شبه مخدرها نمایش داده نمی‌شود به همین دلیل، جهت اطمینان بیشتر می‌توانند از مراکز درمان اعتیاد درخواست آزمایش خون نمایند.
چگونه اعتیاد را ترک کنیم؟
دارو درمانی
برای کنترل علائم و ناراحتی‌های ناشی از ترک اعتیاد، فرد باید تحت دارو درمانی نیز قرار بگیرد. با داروهای آرام‌بخش، ضدافسردگی و… علائم کنترل و مدیریت می‌شود تا فرد به سوی مواد نرود و بتواند ترک کند.
مشاوره و روان درمانی
برای اینکه فرد ریشه اعتیاد را در درون خود درمان کند، رفتارهای اشتباه خود را اصلاح کند و مهارت‌های زندگی را آموزش ببیند تا بتواند ترک کند، لازم است در جلسات روان درمانی و مشاوره فعالانه شرکت کند. همچنین فرد یاد می‌گیرد که چگونه مجدد سمت مواد نرود و بتواند از پس سختی‌های زندگی بر بیاید بدون آنکه رفتار ناسالم و آسیب‌زننده‌ای را انجام بدهد.
حمایت اجتماعی
فرد معتاد علاوه بر گذراندن جلسات روان درمانی و دارو درمانی، باید از حمایت اجتماعی هم برخوردار شود. یعنی همسر، خانواده، دوستان و… باید در کنارش باشند و کمکش کنند تا به زندگی سالم برگردد.
سوالات متداول
-
همسرم اعتیاد دارد. آیا می‌توانم او را ترک بدهم؟
ما قدرت تغییر دادن و درمان دیگران را نداریم. شما فقط می‌توانید کمک کنید و از او حمایت کنید. اگر همسرتان بخواهد ترک کند و همکاری کند برای درمان، شما هم می‌توانید حمایتش کنید اما اگر خودش نمی‌پذیرد که باید اعتیادش را ترک کند و یا همکاری نمی‌کند، متاسفانه کاری از دست شما برنمی‌آید!
-
به خودم چطور میتونم کمک کنم که اعتیادم رو ترک کنم؟
علاوه بر شرکت در جلسات روان درمانی و دارو درمانی، می‌توانید در کنارش این گام‌ها را هم طی کنید تا به خودتان بیشتر کمک کرده باشید:
- برای ترک اعتیاد، کم کم گام بردارید. مثلا اگر امروز 5 بار مصرف کردید، فردا 4 بار مصرف کنید و به همین ترتیب تعداد دفعات مصرف کردن را کم کنید تا کامل ترک کنید.
- از وقتی که در طول روز دارید مفیدتر و بهتر استفاده کنید. فعالیت‌های مفید و خوب را لیست کنید و هر روز حداقل یکی از آنها را انجام بدهید. وقتی در طول روز مغزتان لذت سالم را دریافت کند و کمتر بیکار بمانید، ذهن‌تان کمتر برای مصرف مواد وسوسه خواهد شد.
- سبک زندگی سالم داشته باشید. خواب کافی و با کیفیت داشته باشید. اگر دچار بی خوابی هستید، این مشکل را حتما رفع کنید. تغذیه سالم و مقوی داشته باشید و با مشورت کردن با پزشک، مکمل‌ها و ویتامین‌هایی را دریافت کنید که به عملکرد ذهن و جسم‌تان کمک کنند. ورزش کنید یا پیاده‌روی روزانه داشته باشید.
- خودتان را دوست داشته باشید.
- با افراد نسبتا سالم و مناسب معاشرت کنید که باعث رشد و پیشرفت شما می‌شوند و نه باعث افزایش مشکلات یا بیماری!
-
آیا فرد معتاد واقعا می‌تواند برای همیشه ترک کند؟
بله اگر خود فرد بخواهد و تلاش کند، حتما ترک کردن امکان‌پذیر است!
-
از چه نوع مشاور و روانشناس برای ترک اعتیاد باید کمک بگیریم؟
روانشناس بالینی، روانشناس متخصص ترک اعتیاد و روان پزشک.
-
یک خواستگار معتاد دارم. میگه میخواد ترک کنه. قبول کنم یا نه؟
من توصیه نمی‌کنم با فردی که می‌دانید اعتیاد دارد ازدواج کنید. نباید این مورد بسیار مهم را نادیده گرفت. حتی اگر ایشان قول ترک کردن را داده‌اند اما از کجا می‌توان تضمین کرد که سر حرف‌شان می‌مانند و واقعا موفق به ترک کردن می‌شوند؟ حرف و قول‌ها واقعا ارزشی ندارند. اگر او واقعا می‌خواهد ترک کند، از او بخواهید قبل از عقد و ازدواج ترک کند و بعد مجدد برای خواستگاری بیاید البته زمانی که پروسه درمانی کامل تمام شده باشد. این نکته را بدانید، هرچقدر هم که او عالی و دوست داشتنی باشد اما اعتیاد می‌تواند به تمام زندگی‌تان و حتی به خود شما و سلامتی‌تان آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند. پس قبل از اتمام طول درمان‌شان، بهتر است جواب مثبت ندهید.
سخن پایانی
اولین قدم برای ترک اعتیاد و کمک به بیماران، شناخت و اطلاع از اعتیاد بیماران است. اعتیاد دارای علائم ظاهری، رفتاری و روانی مختلفی است. اعتیاد نه تنها بر سلامت فرد، بلکه بر تمامی جوانب زندگی خود و خانواده سایه می‌اندازد اما باید بدانید هیچ وقت برای درمان دیر نیست!
